ျမန္မာႏိုင္ငံလူမ်ိဳးမ်ား

ျမန္မာႏိုင္ငံ လူမ်ိဳးမ်ား၏ ဘာသစကားႏွင့္ ပညာေရး

 

 

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ေနထိုင္ၾကသည့္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးမ်ား သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ဝင္ေရာက္ခဲ့ၾကသည့္ အခ်ိန္ကာလ၊ သမိုင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ဘာသာစကားမ်ားကြဲျပား ၾကေသာ္ လည္း တူညီေနသည့္ အခ်က္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အတူတကြ ပိုင္ဆုိင္ျခင္းျဖစ္သည္။

သို႕ရာတြင္ ဗမာဘာသာစကားမွလြဲ၍ အျခားတိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားမ်ားကို စာသင္ေက်ာင္း မ်ား တြင္သင္ၾကားမႈကို ၁၉၆၂ခုႏွစ္မွစ၍ တားဆီးခဲ့သည္။ထိုတားဆီးမႈသည္ ယေန႔ ထက္တိုင္ပင္ျဖစ္သည္။

ဤစာတမ္းတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးႀကီး (၈) မ်ိဳးႏွင့္ ရွမ္းျပည္တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ လူမ်ိဳး (၄)မ်ိဳးတို႕၏ ျမန္မာႏိုင္ငံ သို႔၀င္ေရာက္ခဲ့ၾက သည့္
ေရွးဦး သမိုင္း၊ အစဥ္အလာ ေျပာဆိုခဲ့ၾကသည့္ လူမ်ိဳးမ်ား၏ မူလအစကို ေဖာ္ျပသည့္ ဒ႑ာရီမ်ား၊ ကိုးကြယ္ ယံုၾကည္မႈႏွင့္ ဘာသာစကားမ်ားကို ေဖာ္ျပထားပါသည္။

ဤစာတမ္းသည္ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားမ်ားသင္ၾကားမႈႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ကိစၥရပ္မ်ားကို အထူးျပဳေဖာ္ျပၿပီး၊ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားမ်ားသင္ၾကားမႈဆိုင္ရာ ပညာေရးမူ၀ါဒမ်ားကိုလည္း ေဆြးေႏြးတင္ျပထားပါသည္။ တိုင္း ရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား၏ ဘာသာစကားကြဲျပားမႈအရွိတရားကို အသိ အမွတ္ျပဳ၍ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားမ်ားကို စာသင္ေက်ာင္းတြင္ သင္ၾကားခြင့္ျပဳသင့္ေၾကာင္းကို လည္း အေထာက္အထားမ်ားႏွင့္ တင္ျပထားပါသည္။ 

တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားသည္ ျမန္မာ ႏိုင္ငံ၏ အဖိုးတန္ေသာ ရတနာမ်ားျဖစ္ၿပီး ထိုဘာသာစကားမ်ားကို ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ရန္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားတိုင္း၏ တာ၀န္ျဖစ္ေၾကာင္း ဤစာတမ္းမွ အဆိုျပဳထားပါသည္။

၁။ နိဒါန္း

ဤစာတမ္းသည္ ေအာက္ပါေမးခြန္းမ်ားကို အဓိကေဆြးေႏြးပါမည္။

၁။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ား သင္ၾကားမႈအေျခအေနမည္သို႕ရွိပါ သနည္း။

၂။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဘာသာစကားသင္ၾကားေရးဆိုင္ရာ မူ၀ါဒမည္သို႔ ျဖစ္သင့္ပါသနည္း။

(မွတ္ခ်က္။ ဤစာတမ္းတြင္ ႏိုင္ငံအမည္ကိုျမန္မာႏိုင္ငံ၊ လူမ်ိဳးကို ဗမာလူမ်ိဳး၊ ဘာသာ စကားကို ဗမာစကားဟူ၍ေရးသားေဖာ္ျပပါမည္။)

ႏုိင္ငံလူဦးေရ၏ ၆၉% ေျပာဆိုသံုးစြဲေသာ ဗမာဘာသာစကားသည္ ႐ံုးသံုးဘာသာစကား ျဖစ္ၿပီး၊ အစိုးရေက်ာင္း အားလံုးတြင္လည္း ေက်ာင္းသံုးဘာသာစကားျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေျပာဆို ဆက္သြယ္ၾကသည့္ ဘာသာ စကားအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိၿပီး၊ အမ်ားဆံုးအသံုးျပဳသည့္ ဘာသာစကားမ်ားမွာ ဗမာ ၆၉%၊ ရွမ္းဘာသာစကား ၈.၅%၊ ကရင္ ဘာသာစကား ၆.၂%၊ ရခိုင္ဘာသာစကား ၄.၅%၊ မြန္ဘာ သာစကား ၂.၄%၊ ခ်င္းဘာသာစကား ၂.၂%၊ ကခ်င္ ဘာသာစကား ၁.၄% ရွိပါသည္။ ဤကိန္း ဂဏန္းမ်ားသည္ ၁၉၈၃တြင္ ေကာက္ယူခဲ့သည့္ လူဦးေရ စစ္တမ္းတြင္
ေဖာ္ျပပါရွိပါသည္။ 

ဗမာဘာသာစကားမွလြဲ၍ အျခားတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားသည္ ၁၉၆၂ မတိုင္ခင္က ေက်ာင္း မ်ားတြင္ သင္ၾကားခြင့္ရရွိခဲ့ေသာ္လည္း ထိုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းတြင္ သင္ၾကားခြင့္ ဆံုး႐ံႈးခဲ့ပါသည္။

၁၉၆၂ မွ ၂ဝ၁ဝ အထိ ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရအဆက္ဆက္ ခ်မွတ္ထားခဲ့ေသာ ဘာသာစကား ဆိုင္ရာမူ ၀ါဒ သည္ အျခားတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားအေပၚ ျမန္မာဘာသာစကားလႊမ္းမို္း၍ ခ်မွတ္သည့္ မူ၀ါဒဟု ယူဆဖြယ္ျဖစ္ သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံစည္းလံုးညီၫြတ္ေရးကို အေၾကာင္းျပ၍ တိုင္းရင္းသားမ်ားကို ၀ါးၿမိဳသည္ဟုပင္ ယူဆၾကသည္။

၁၉၄၈ ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရးရသည့္ အခ်ိန္မွစ၍ ဗမာစာသည္ ေက်ာင္းသံုးဘာသာစကားအျဖစ္ အသံုးျပဳၿပီး အျခားတိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားမ်ားကိုလည္း ေဒသ အလိုက္ သင္ၾကားခြင့္ျပဳခဲ့သည္။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ စစ္တပ္မွ အာဏာသိမ္းယူၿပီးေနာက္ ဗမာစာမွလြဲ၍ အျခား တိုင္းရင္းသားစာမ်ား သင္ၾကားခြင့္ကို တားဆီးခဲ့သည္။ တိုင္းရင္း သားလူမ်ိဳးမ်ားကို ခ်ဳပ္ကိုင္ႏိုင္ရန္ အတြက္ ပညာေရးကို ခ်ဳပ္ကိုင္သည္ဟု ယူဆဖြယ္ ျဖစ္သည္။

ေအာက္ပါစာပိုဒ္မ်ားတြင္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားဆိုင္ရာ သတ္မွတ္ခ်က္၊ ဘာသာစကားမ်ားႏွင့္ ပညာေရး အေျခ အေနတို႔ကို ေဖာ္ျပၿပီးေနာက္ ဘာသာစကားသင္ၾကားမႈဆိုင္ရာကိစၥမ်ားကို ေဆြးေႏြး တင္ျပသြားပါမည္။ 
သို႕ရာတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေနထိုင္သည့္လူမ်ိဳးမ်ားအားလံုးကို ေဖာ္ျပႏိုင္မည္ မဟုတ္ပါ။ အဓိကလူမ်ိဳးႀကီး ၈ မ်ိဳး (ကခ်င္၊ ကရင္၊ ကယား၊ ခ်င္း၊ ဗမာ၊ မြန္၊ ရခိုင္၊ ရွမ္း) ႏွင့္ ရွမ္းျပည္ တြင္ေနထိုင္ၾကသည့္ လူမ်ိဳးေလးမ်ိဳး (ပအို႕၊ ပေလာင္၊ လားဟူ ႏွင့္ ဝ) တုိ႕ကို အဓိက ေဖာ္ျပပါမည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံလူဦးေရသည္ (၅၄)သန္းခန္႕ရွိၿပီး လူဦးေရ အခ်ိဳးအစားမွာ - ဗမာ ၆၈%၊ ရွမ္း ၉%၊ ကရင္ ၇%၊ ရခိုင္ ၄%၊ တ႐ုတ္ ၃%၊ မြန္ ၂%၊ အိႏၵိယ ၂% ႏွင့္ အျခား တိုင္းရင္းသားမ်ား ၅% ခန္႕ရွိပါသည္။

၂။ ျမန္မာႏိုင္ငံတိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ား၏ လူမ်ဳိးဆိုင္ရာေဖာ္ျပခ်က္ႏွင့္ ဘာသာစကားမ်ား ေနာက္ခံ အက်ဥ္း

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ေနထိုင္ၾကသည့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ယခင္ေနထိုင္ခဲ့သည့္ေဒသ၊ ျမန္မာ ႏိုင္ငံ သို႕ ဝင္ေ ရာက္ခဲ့သည့္လမ္းေၾကာင္းႏွင့္ အခ်ိန္ကာလကြာျခားမႈေၾကာင့္ မတူကြဲျပားသည့္ သမိုင္း ေနာက္ခံ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ စိတ္ဝင္စားဖြယ္ ဒ႑ာရီမ်ားကို ပိုင္ဆိုင္ၾကသည္။ ႐ိုးရာ၀တ္စံုႏွင့္ ဘာသာစကားမ်ား ကဲြျပားၾကေသာ္လည္း တူညီ သည့္အခ်က္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အတူတကြပိုင္ ဆိုင္ၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႕ဝင္ေရာက္ေနထိုင္ၾကသည့္ လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ဘာသာစကား အုပ္စုႀကီးေလးခုကို ကိုယ္စား ျပဳသည္။ အဆိုပါဘာသာစကားအုပ္စုမ်ားမွာ ၾသစႀတိဳ -ေအရွတစ္၊ မေလး-ပိုလီေႏွးရွန္း၊ စီႏို- တိဗက္ တန္ႏွင့္ တိုင္ ဘာသာစကားမ်ားျဖစ္သည္။

ၾသစႀတိဳ-ေအရွတစ္ အုပ္စုတြင္ ပါဝင္ေသာဘာသာစကားမ်ားမွာ မြန္၊ ပေလာင္ ႏွင့္ ၀ တို႕ျဖစ္သည္။ မေလး- ပိုလီေႏွး ရွန္းအုပ္စုတြင္ ဆလံုဘာသာစကားႏွင့္ ၿမိတ္ကၽြန္းစုတြင္ ေျပာဆိုၾကသည့္ ေမာ့ကင္ဘာသာစကားတို႕ ျဖစ္သည္။ စီႏို-တိဗက္တန္အုပ္စုႀကီးတြင္ပါဝင္သည့္ တိဗက္တို-ဘားမင္းအုပ္စု သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႕ဝင္ေရာက္သည့္ အႀကီးဆံုး အုပ္စုျဖစ္ၿပီး အုပ္စုငယ္ သံုးစုအျဖစ္ ထပ္မံေဖာ္ျပ ထားသည္။ အဆိုပါအုပ္စုငယ္သံုးခုမွာ (၁) ဘားမိစ္- လိုလို (၂) ကူကီး- နာဂ ႏွင့္ (၃) ကခ်င္ဘာ သာစကားမ်ား ျဖစ္သည္။ ဘားမိစ္- လိုလို အုပ္စုကို ဘားမိစ္ႏွင့္ လိုလိုအုပ္စုငယ္ႏွစ္ ခု ထပ္မံခဲြျခား ႏိုင္ သည္။ ဘားမိစ္ အုပ္စုတြင္ ရခိုုင္၊ ဗမာ၊ မ႐ူေခၚ ေလာ္ေဝၚ၊ လရွီ (ေခၚ) လာခ်ိဒ္ ႏွင့္ အဇီး(ေခၚ) ဇိုင္ဝါး တုိ႕ပါဝင္သည္။

လိုလိုအုပ္စု တြင္ အခါ၊ လားဟူႏွင့္ လီဆူးတို႕ပါ၀င္သည္။ ကူကီး-နာဂအုပ္စုတြင္ ခ်င္းဘာသာ စကား ႏွင့္ အျခားနီး စပ္ ေသာ ဘာသာစကားမ်ားပါဝင္သည္။ ကခ်င္ဘာသာစကားအုပ္စုတြင္ ဂ်ိန္းေဖာႏွင့္ အျခား နီးစပ္ေသာ ဘာသာ စကားမ်ား ပါ၀င္သည္။ စီႏို-တိဗက္တန္အုပ္စုႀကီးတြင္ပါ၀င္ၿပီး တိဗက္တို-ဘားမင္းအုပ္စုတြင္ မပါသည့္ အျခားဘာ သာစကားမွာ ကရင္ဘာသာစကားျဖစ္သည္။ တိုင္ အုပ္စုႀကီး တြင္ ပါဝင္သည့္ ဘာသာစကားမွာ ရွမ္းဘာသာ စကားျဖစ္သည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ေနထိုင္ၾကသည့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားသည္ လူမ်ိဳးမ်ားဆိုင္ရာ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ား အနည္းငယ္စီ ကဲြျပားမႈရွိပါသည္။ ဤစာတမ္းသည္ လူမ်ိဳးတစ္မ်ဳိးစီ၏ သတ္မွတ္ခ်က္ကို ေဖာ္ျပရာတြင္ လူမ်ိဳးမ်ား၏ေရွးဦးသမိုင္း၊ လူမ်ိဳးမ်ား၏ဇာတိကိုေဖာ္ျပသည့္ပံုျပင္ဒ႑ာရီ၊ ကိုးကြယ္ ယံုၾကည္မႈႏွင့္ ဘာသာစကားမ်ားကို ထည့္သြင္းစဥ္း စား ထားပါသည္။ သို႕ရာတြင္ အေသးစိပ္ကို ခ်ယ္မႈန္းထားျခင္း မရွိပါ။ 

သမိုင္းကိုေဖာ္ျပရာတြင္ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးစီ၏ မူလအစကို သိရွိရန္ ရည္ရြယ္ပါသည္။ ပံုျပင္ဒ႑ာရီ မ်ားမွာမူလ ဇာတိႏွင့္ ဆက္ႏြယ္သည့္ဘုိးဘြားစဥ္ဆက္ေျပာဆိုခဲ့ၾကသည့္ ပါးစပ္ရာဇ၀င္မ်ားျဖစ္ပါသည္။

ေအာက္ပါစာပိုဒ္မ်ားတြင္ လူမ်ိဳးတစ္စုစီ၏ ေဖာ္ျပခ်က္ကို အထက္ပါက႑ေလးခုျဖင့္ ေဖာ္ျပထားပါ သည္။ အဆိုပါေ ဖာ္ျပခ်က္မ်ားတြင္ ပါ၀င္သည့္ အေၾကာင္းအရာအခ်က္အလက္မ်ားမွာ အဓိကအားျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးပညာရွင္မ်ားေရးသားထားသည့္ စာမ်ားမွေကာက္ႏုတ္ေဖာ္ျပ ထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ 
(မွတ္ခ်က္- ေအာက္တြင္ေဖာ္ျပမည့္ လူမ်ိဳးအမည္မ်ားကို ေရွ႕ေနာက္စဥ္ရာတြင္ အဂၤလိပ္ ဘာသာ ျဖင့္ေရးသားထား သည့္ စာတမ္းအတိုင္း အဘိဓာန္စဥ္နည္းအရ ေရွ႕ေနာက္စီထား ပါသည္။

ဗမာ

သမိုင္း။ ။ ေအဒီ တစ္ရာစုမွေလးရာစုႏွစ္မ်ားအတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္းတြင္ ပ်ဴလူမ်ိဳး မ်ားက သေရေခတၱ ရာ၊ ဗိႆႏိုးႏွင့္ဟန္လင္းထီးနန္းမ်ားကို စတင္ထူေထာင္ခဲ့ေၾကာင္း သမိုင္းမွတ္တမ္း မ်ားအရ သိရွိရသည္။ ေအဒီ ကိုးရာစုအစပိုင္းတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံေအာက္ပိုင္း ပင္လယ္ကမ္း႐ိုးတန္းေဒသ တြင္ မြန္လူမ်ိဳးမ်ားက ထီးနန္းထူေထာင္ခဲ့ သည္။ ေအဒီကိုးရာစုအတြင္း ဗမာလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ဧရာ၀တီ ျမစ္၀ွမ္းေဒသသို႕၀င္ေရာက္ခဲ့ၾကၿပီး ပုဂံထီးနန္း (၈၄၉- ၁၂၈၇) ကိုထူေထာင္ခဲ့သည္။ ဗမာ့ယဥ္ေက်းမႈ ႏွင့္ စာေပတို႕သည္ ပ်ဴလူမ်ိဳးႏွင့္မြန္လူမ်ိဳးတို႕၏ ယဥ္ေက်းမႈ ဘာသာ စကားတို႕ႏွင့္ အဆက္အစပ္ရွိ ခဲ့သည္။

ဒ႑ာရီ။ ။ ပ်ဴေစာထီး၊ က်န္စစ္သား၊ ငေထြရူး၊ ငလံုးလဖယ္ႏွင့္ေညာင္ဦးဖီးတို႕သည္ ဒ႑ာရီလာ ပုဂံသူရဲေကာင္း မ်ားအျဖစ္ အစိုးရမူလတန္းေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားေပးသည္။ သူရဲေကာင္းမ်ား သည္ ထူးျခားသည့္စြမ္းရည္ မ်ားရွိၾကသည္။ ပ်ဴေစာထီးသည္ ပုဂံသားမ်ားကို အႏၲရာယ္ေပးသည့္ ရႈးပံ်ႀကီးကို ေအာင္ႏိုင္သူျဖစ္သည္။ 
က်န္စစ္သားသည္ ဆင္၊ ျမင္း၊ ဓါး၊ လွံတို႕ကို ကၽြမ္းက်င္ၿပီး လက္႐ံုးရည္၊ ႏွလံုးရည္ျပည့္ဝသည့္ စစ္သူႀကီးျဖစ္သည္။ ငေထြ႐ူးသည္ တစ္မနက္ခင္းအတြင္း ထန္းပင္တစ္ေထာင္ကို လီွးႏိုင္သူျဖစ္သည္။ ငလံုးလဖယ္သည္ ႏြားအရွဥ္း သံုး ဆယ္ျဖင့္ တၿပိဳင္နက္ လယ္ထြန္ယက္ႏိုင္သူ ျဖစ္သည္။ ေညာင္ဦးဖီးသည္ ဧရာ၀တီျမစ္ကမ္း ႏွစ္ဖက္ကို အသြား အျပန္မရပ္မနားဘဲ ေရကူးႏိုင္သူ ျဖစ္သည္။ ပုဂံဘုရင္အေနာ္ရထာမင္း လက္ထက္တြင္ ဥႆပဲခူးဘုရင္က ရန္သူ မ်ားကို ႏိွမ္ႏွင္းရန္စစ္ကူေတာင္းရာ အေနာ္ရထာဘုရင္က စစ္သည္ေလးသိန္း ေစလႊတ္မည္ဟု ဆိုကာ က်န္စစ္သား၊ ငေထြ႐ူး၊ ငလံုးလဖယ္ႏွင့္ ေညာင္ဦးဖီး သူရဲေကာင္းေလးဦးကို ေစလႊတ္လိုက္ သည္။ အဆိုပါသူရဲေကာင္းေလး ဦးသည္ စစ္သည္ေလးသိန္းႏွင့္ ညီမွ်သည္ဟုဆိုသည္။

ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ။ ။ ဗမာလူမ်ိဳးအမ်ားစုသည္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ အေနာ္ရထာ ဘုရင္ (၁၀၁၄- ၁၀၇၇) လက္ထက္တြင္ မြန္ရဟန္းေတာ္ရွင္အရဟံက ပုဂံျပည္သို႔ ဗုဒၶဘာသာ သယ္ေဆာင္ လာသူျဖစ္သည္။ ထို အခ်ိန္မွစ၍ ပုဂံတြင္ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာထြန္းကားလာၿပီး ဗမာလူမ်ိဳး တို႕၏ ယဥ္ ေက်းမႈကို လႊမ္းမိုးသည့္ အယူ၀ါ ဒျဖစ္လာခဲ့သည္။ အေနာ္ရထာဘုရင္ မတိုင္မီက ပုဂံတြင္ မဟာယန ဗုဒၶဘာသာလႊမ္းမိုးခဲ့သည္။

ဘာသာစကား။ ။ ေရွးဦးဗမာစာအေရးအသားကို ပုဂံေနျပည္ေတာ္တြင္ ေအဒီ ၁၂ ရာစုတြင္ စတင္ ေတြ႕ရွိသည္။ ပုဂံၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းျမေစတီဘုရားအနီး၌ ၁၈၈၆ခုႏွစ္တြင္တူးေဖာ္ရရွိသည့္ ျမေစတီ ေက်ာက္စာတြင္ ဗမာစာ အေရး အေသားကိုေတြ႕ရွိသည္။ ျမေစတီေက်ာက္စာတိုင္သည္ ေလးေထာင့္ ေက်ာက္တိုင္ျဖစ္ၿပီး ပါဠိ၊ ပ်ဴ၊ မြန္၊ ဗမာေလး ဘာသာျဖင့္ေရးထုိးထားသည့္ ေက်ာက္စာ ျဖစ္သည္။ ဗမာစာအေရးအသားသည္ မြန္စာႏွင့္ ဘရာမီစာအေရး အသားတို႕မွ ဆင္းသက္လာ သည္ဟု ယူဆၾက သည္။ ဘရာမီသည္ ဘီစီ ၃၀၀ ခန္႕က အိႏိၵယႏိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ သည့္ အာေသာက ဘုရင္လက္ ထက္တြင္ အသံုးျပဳခဲ့သည့္ စာေပအေရးအသာျဖစ္သည္။ ဗမာစကားႏွင့္ နီးစပ္သည့္ အျခားဘာသာ စကားမ်ားမွာ ဘိတ္၊ ဓႏု၊ ေယာႏွင့္ ပေလာဘာသာစကားမ်ားျဖစ္သည္။

ခ်င္း

သမိုင္း။ ။ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားသည္ တိဗက္တို-ဘားမင္းအႏြယ္၀င္မ်ားျဖစ္ၿပီး၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ ခ်င္းတြင္း ျမစ္၀ွမ္း သို႕ ေအဒီ ၉ ရာစုႏွင့္ ၁၀ ရာစုအတြင္း၀င္ေရာက္လာခဲ့ၾကသည္ဟု ယူဆၾကသည္။ ခ်င္းတြင္း ျမစ္၀ွမ္း မွခ်င္းေတာင္တန္းသို႕ ၁၃၀၀-၁၄၀၀ ႏွစ္မ်ားအတြင္း ေရႊ႕ေျပာင္း ေနထိုင္ၾကသည္။ အခ်ိဳ႕ခ်င္း လူမ်ိဳးမ်ားမွာ အာသံ၊ မဏီပူရ၊ မီဇုိရမ္ႏွင့္ နာဂေတာင္တန္းတို႕တြင္လည္း သြားေရာက္ေန ထိုင္ၾကသည္။ ခ်င္းလူမ်ိဳးတြင္ လူမ်ိဳးစုငယ္မ်ားစြာ ရွိၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ခ်င္းလူမ်ိဳးစု မ်ားမွာ အ႐ႈိခ်င္း၊ ဖလမ္းခ်င္း၊ ဟားခါးခ်င္းႏွင့္ တီးတိန္ခ်င္းတို႕ ျဖစ္ၾကသည္။

ဒ႑ာရီ။ ။ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားသည္ "ခ်င္းလံု"ဟုေခၚသည့္ တြင္းထဲမွ ကမာၻေျမေပၚသို႕ ေရာက္လာၾက ေၾကာင္း စိတ္၀င္ စားဖြယ္ဒ႑ာရီကို သားစဥ္ေျမးဆက္ေျပာဆိုလာခဲ့ၾကသည္။ ဒ႑ာရီအရ တစ္ခ်ိန္က ကမာၻႀကီး ေမွာင္က်သြား ခဲ့ေၾကာင္း၊ အေမွာင္ထုအတြင္း မေကာင္းမႈမ်ားစြာျဖစ္ပြားေၾကာင္း၊ အေမွာင္ ကုန္ဆံုး၍ အလင္းေခတ္သို႕ ေရာက္ သည့္အခ်ိန္တြင္ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားသည္ တြင္းထဲမွထြက္လာခဲ့ ေၾကာင္း ယံုၾကည္ ၾကသည္။ "ခ်င္းလံု" တည္ရွိရာေဒ သကို ယေန႕ေခတ္သမိုင္းသုေတသီမ်ား အျငင္း ပြားေနၾကဆဲ ျဖစ္သည္။ တခ်ိဳ႕က "ခ်င္းလံု" သည္ တ႐ုတ္ျပည္၌ ရွိၿပီး တခ်ိဳ႕က တိဗက္တြင္ ရွိသည္ဟု ဆိုၾကသည္။ တခ်ိဳ႕ကမူ "ခ်င္းလံု" တည္ရွိရာေဒသသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ခ်င္း တြင္းျမစ္၀ွမ္း ေဒသဟု ယူဆ ၾကသည္။ "ခ်င္းတြင္း"မွာ "ခ်င္းမ်ားထြက္လာသည့္တြင္း" ဟု အဓိပၸါယ္ရေသာ ေၾကာင့္ ထိုသို႕ယူဆ ဖြယ္ရွိသည္။

ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ား ခ်င္းတြင္းျမစ္၀ွမ္းမွ ခ်င္းေတာင္တန္းသို႕ေျပာင္းေရႊ႕သည့္ ဒ႑ာရီလည္း ရွိသည္။ တခ်ိန္ က ခ်င္းလူ မ်ဳိးမ်ားေနထိုင္ရာရြာတြင္ ႀကီမားသည့္ေက်ာက္တံုးႀကီးတစ္တံုးရွိသည္။ ေက်ာက္တံုး ေအာက္၌ တြင္းတစ္ခုရွိၿပီး ထိုတြင္းသည္ ပင္လယ္ႏွင့္ဆက္သြယ္လွ်က္ရွိသည္။ ထိုတြင္းထဲ၌ ေႁမြႀကီး တစ္ေကာင္ရွိသည္။ ညအခ်ိန္ထြက္၍ ရြာမွ ကေလးမ်ားကို ဖမ္း၍ စားသည္။ 

ရြာသားမ်ားသိေသာအခါ ေက်ာက္တုံးကိုတြန္းဖယ္၍ ေႁမြႀကီးကိုတိုက္ခိုက္သည္။ ေႁမြႀကီးေသဆံုးၿပီး တြင္းနက္ထဲသို႔ က်သြား သည္။ ထိုေန႔ညမွစ၍ ေႁမြတြင္းမွ ေရမ်ားထြက္လာၿပီး တျဖည္းျဖည္း တရြာလံုးေရျမဳပ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ေဘးလြတ္ရာသို႔ေျပးၾကရင္း ေနရာအႏွံ႔အျပားသို႔ ေရာက္ရွိသြားၾကၿပီး ဘာသာ စကားအမ်ဳိး မ်ဳိး ေျပာဆိုၾကသည္။ ဤေရသည္ပင္ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားကို ခ်င္းေတာင္ေပၚသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ရ သည့္ အေၾကာင္းရင္း ခံ ျဖစ္ေၾကာင္း ယူဆၾကသည္။

မွတ္ခ်က္။ ။ "ခ်င္း" ဟူသည့္ လူမ်ဳိးအမည္၊ ခ်င္းမ်ား၏ မူလအစကိုေဖာ္ျပသည့္ ဒ႑ာရီမ်ားႏွင့္ ပါတ္ သက္၍ ခ်င္း ပညာရွင္မ်ားအခ်င္းခ်င္းအၾကား အျငင္းပြားေနဆဲျဖစ္၍ ဤစာတမ္းတြင္ ေဖာ္ျပသည့္ ခ်င္းလူမ်ဳိးဆိုင္ရာ သတ္မွတ္ ခ်က္သည္ အျခားမွတ္တမ္းမ်ားႏွင့္ ကြဲလြဲခ်က္ ရွိႏိုင္ပါသည္။

ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ။ ။ အစဥ္အလာအားျဖင့္ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ နတ္ကိုးကြယ္သူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၿဗိတိသွ်လက္ေအာက္ေရာက္ၿပီးေနာက္ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ား ခရစ္ယာန္ ဘာသာသို႔ ေျပာင္းလဲ ကိုးကြယ္ၾကသည္။ ခ်င္း လူမ်ဳိးမ်ား၏ အစဥ္အလာ၊ ယံုၾကည္မႈႏွင့္ ခရစ္ယာန္ ဘာသာတြင္ တူညီခ်က္ရွိ သျဖင့္ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ား ခရစ္ဘာ သာျဖစ္ရန္ လြယ္ကူေၾကာင္း ခ်င္းလူမ်ဳိး သုေတသနပညာရွင္ ဆလိုင္း လ်န္မုန္းက ဆိုသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ခ်င္း လူမ်ဳိးမ်ား အစဥ္အလာ ယံုၾကည္ေသာ ဖန္ဆင္းရွင္ "ခြါဇင္း" သည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၏ ဖန္ဆင္းရွင္ ထာ၀ရ ဘုရား သခင္ ႏွင့္ အေျခခံအားျဖင့္ တူညီမႈရွိ သည္။ သို႔ရာတြင္ ေျမျပန္႔ခ်င္းမ်ားႏွင့္ ရခိုင္ျပည္တြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ ခ်င္းလူ မ်ဳိးမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္ၾကသည္။

ဘာသာစကား။ ။ ခ်င္းဘာသာစကားသည္ တိဗက္တို-ဘာမင္း အုပ္စု၀င္ျဖစ္သည္။ ခ်င္းလူမ်ဳိး မ်ား သည္ ေတာင္ တန္းေဒသမ်ားတြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေနထိုင္ၾကၿပီးေနာက္ ဘာသာစကား မွာ ေဒသတခုႏွင့္ တခု ကြဲျပားသြား သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားမ်ားကို မွတ္တမ္းတင္ ထားသည့္ "ကမၻာ့တိုင္းရင္းသား ဘာသာစ ကားမ်ားအဖြဲ႕" ၏ မွတ္တမ္းအရ ခ်င္း ဘာသာစကား မ်ဳိးကြဲ ၂၀ ရွိသည္ဟုဆိုသည္။ ၎တို႔မွာ အ႐ိႈ၊ ဘြမ္၊ ေဘာ့ေ ဟာင္း၊ ခ်င္းဗြန္၊ ဒိုင္၊ ဖလမ္း၊ ဟားခါး၊ ကူမီး၊ ကမီးအြာ၊ မာယာ၊ ၿဖိဳ၊ မန္၊ ငြမ္၊ ပိုက္၊ စတန္၊ စီရင္၊ တြာ၊ တီးတိန္၊ သာ ဒိုႏွင့္ ဇိုတန္တို႔ျဖစ္သည္။ ခ်င္း ဘာသာ အေရးအသားကို ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳမ်ားက တီထြင္ေပးသည္။ ၿဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္မႈ မတိုင္ ခင္က ခ်င္းစာေပ အေရးအသားမရွိခဲ့ဟု ခ်င္းပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္ေသာ ဆလိုင္းလွ်ံမုန္းက မွတ္ခ်က္
ျပဳ သည္။

ကခ်င္

သမိုင္း။ ။ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ားကို ဂ်င္းေဖာဟုလည္း ေခၚၾကသည္။ ႏႈတ္ေျပာသမိုင္းမ်ားအရ ဂ်င္းေဖာ လူမ်ဳိးမ်ားသည္ တိဗက္ကုန္းျမင့္ေဒသမွ ေတာင္ဘက္သို႔ တျဖည္းျဖည္းေရႊ႕ေျပာင္းလာ ၾကၿပီး တ႐ုတ္ ျပည္ ယူနန္ေဒသတြင္ ၁၅ ရာစုႏွင့္ ၁၆ ရာစုႏွစ္မ်ားအတြင္း ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေနာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘက္သို႔ ေရႊ႕ေျပာင္းလာၾကၿပီးေနာက္ ယေန႔ ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ အေျခစိုက္ ေနထိုင္ခဲ့ၾက သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေနထုိင္ၾကေသာ ကခ်င္လူမ်ဳိး၏ လူမ်ဳိးစုမ်ားမွာ ဂ်င္းေဖါ၊ လခ်ိတ္၊ လေ၀ၚ၊ လီစူး၊ ရ၀မ္ ႏွင့္ ဇိုင္၀ါးတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

ဒ႑ာရီ။ ။ ဂ်င္းေဖါလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ေနမွဆင္းသက္လာသည္ဟု ဒ႑ာရီမ်ားက ဆိုသည္။ ဂ်င္းေဖါ တို႔၏ ဘိုးဘြားမ်ား သည္ ေကာင္းကင္ဘံုမွ ဆင္းလာၿပီး တိဗက္ကုန္းျပင္ျမင့္တြင္ လာေရာက္ ေနထိုင္ သည္။ ထို႔ေနာက္ တျဖည္းျဖည္း
ေရႊ႕ေျပာင္း၍ မြန္ဂိုလီးယား၊ တ႐ုတ္၊ အိႏၵိယ ႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေျမာက္ပိုင္းေဒသမ်ားသို႔ သြားေရာက္ေနထိုင္ၾက သည္ ဟုဆိုသည္။ ဂ်င္းေဖာတို႔သည္ ႐ိုးရာ မေနာပြဲကို ႏွစ္စဥ္က်င္းပၾကသည္။ မေနာပြဲတြင္ ႐ိုးရာတူရိယာမ်ားကို တီးမႈတ္ ကခုန္ ၾကသည္။ မေနာပြဲ၏ သေကၤတမွာ ေရွးအခါက ေနနတ္မင္းကို ပူေဇာ္ျခင္းျဖစ္ၿပီး ယေန႔ေခတ္တြင္ အမ်ဳိးသား စိတ္ဓါတ္၊ ခ်မ္းသာႂကြယ္၀မႈႏွင့္ အာဏာပိုင္ဆိုင္မႈတို႔ကို ေဖာ္ျပရန္ျဖစ္သည္ဟု ေျပာၾကသည္။

မေနာပြဲတြင္ ဂ်င္းေဖါတို႔၏ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးက ဦးေဆာင္ၿပီး ႐ိုးရာသေကၤတမ်ား အကြက္ေဖာ္ထား သည့္ မေနာ တိုင္ကို ၀ိုင္းပတ္၍ ပရိတ္သတ္အားလံုးပါ၀င္ၿပီး ကၾကသည္။ မေနေခါင္းေဆာင္က ငွက္ေတာင္တပ္ ႐ိုးရာဦးထုပ္ ကိုေဆာင္းရသည္။ အမ်ဳိးသားမ်ားက ကခ်င္ ႐ိုးရာ ဒါးမ်ားကိုေထာင္၍ ကၾကသည္။ ဒါး ကိုင္ေဆာင္ျခင္းမွာ ကခ်င္ႏို င္ငံေတာ္ကို ကာကြယ္ျခင္း ႏွင့္ ရိကၡာရွာေဖြျခင္းဟု အဓိ ပၸါယ္ရသည္။ ကခ်င္စကားပံုတစ္ခုက "ရဲရင့္ေသာေယာက်္ား သည္ ဒါးရွည္ကိုကိုင္ေဆာင္သည္" ဟုဆို သည္။

ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ။ ။ ကခ်င္လူမ်ဳိးအမ်ားစုသည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ္လည္း ႐ိုးရာ အစဥ္အလာ နတ္ကိုးကြယ္မႈမွလာေသာ မေနာပြဲကိုမူ ႏွစ္စဥ္က်င္းပၾကသည္။ ကခ်င္တို႔သည္ ခရစ္ ယာန္သာသနာျပဳမ်ား၏ အကူ အညီျဖင့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာသို႔ ကူးေျပာင္းၾကသည္။ ကခ်င္ ေဒသ၏ ပထမဦးဆံုးေသာ သာသနာျပဳပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ အိုလာဟန္ဆင္ႏွင့္ သူ၏ဇနီးတို႔ျဖစ္သည္။ ဟန္ဆင္တို႔ကို အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားသာသနာျပဳအဖြဲ႕မွ အထက္ျမန္ မာႏိုင္ငံတြင္ သာသနာျပဳရန္ ၁၈၉၀ ခုႏွစ္တြင္ ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ားသည္ ခ်င္းလူမ်ဳိးမ်ားကဲ့သို႔ ဖန္ရွင္း ရွင္ နတ္ဘုရားကို ကိုးကြယ္ၾက သျဖင့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာကို အလြယ္တကူ သက္၀င္ယံုၾကည္ၾကသည္။

ကခ်င္လူမ်ဳိးစုတခ်ဳိ႕မွာ ဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္ၾကၿပီး တခ်ဳိ႕မွာ အစဥ္အလာနတ္ကိုးကြယ္သူမ်ား အျဖစ္ တည္ရွိသည္။ နတ္ကိုးကြယ္သူမ်ား၏အဆိုအရ ၀ိဥာဥ္မ်ားသည္ ေနနတ္မင္းမွစ၍ သတၱ၀ါမ်ားအထိ ေနရာအႏွံ႔အျပား တြင္ တည္ ရွိၿပီး၊ ထို၀ိဥာဥ္မ်ားက အေကာင္းႏွင့္ အဆိုး ႏွစ္မ်ဳိးစလံုးကို သယ္ေဆာင္ လာသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။

ဘာသာစကား။ ။ ကခ်င္ဘာသာစကားမ်ဳိးကြဲမ်ားမွာ ဂ်င္းေဖါ၊ လခ်ိတ္၊ လေ၀ၚ၊ လီစူး၊ ရ၀မ္ႏွင့္ ဇိုင္၀ါး တို႔ျဖစ္ၿပီး ထို ဘာသာစကားအားလံုးသည္ တိဗက္တိုဘားမင္းအုပ္စုမွ ဆင္းသက္လာသည္။ "ကမၻာ့ တိုင္းရင္းသား ဘာသာ စကား မ်ားအဖြဲ႕" က အထက္ပါ ကခ်င္ဘာသာစကား ၆ မ်ဳိးကို မွတ္တမ္းျပဳ ထားသည္။ ကခ်င္စာေပအေရးအသားကို အေမရိကန္ သာသနာျပဳ အိုလာဟန္ဆင္က တီထြင္ေပး ခဲ့သည္။

ကရင္

သမိုင္း။ ။ မႏုႆေဗဒေလ့လာသူမ်ား၏အဆိုအရ ကရင္တို႔သည္ မြန္ဂိုလီးယားမွ ဆင္းသက္ လာ ေသာ လူမ်ဳိးႏြယ္ စုမ်ားျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ၀င္ေရာက္လာခဲ့ၾကသည့္ အခ်ိန္ႏွင့္ ပါတ္ သက္၍ အေထာက္အထားမ်ား ရွင္းရွင္းလင္းလင္းမရွိေသးေပ။ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္ သံလြင္ ႏွင့္ ဧရာ၀တီျမစ္၀ွမ္းေဒသမ်ားသို႔ မြန္ႏွင့္ ဗမာတို႔မတိုင္ မီ ေရာက္ရွိလာခဲ့ၾကေၾကာင္း ကရင္လူမ်ဳိးအခ်ဳိ႕က ယံုၾကည္ၾကသည္။ ကရင္တို႔သည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀၀၀ ေက်ာ္ကတည္းက ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ေရာက္ႏွင့္ၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း ကရင္သမိုင္းတခ်ဳိ႕တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။

ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ သမိုင္းသုေတသီ ေစါေဖါ၏ စာတမ္းတစ္ခုတြင္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔သည္ ေၾကးေခတ္ ကပင္ ျမန္ မာႏိုင္ငံသို႔ ေရာက္ရွိ ေၾကာင္း ေဖာ္ျပသည္။ ေစါေဖါက ကရင္႐ိုးရာ ဖားစည္ႏွင့္ ဒ႑ာရီမ်ား ကို အေထာက္အ ထားျပ၍ ေျပာဆုိျခင္းျဖစ္သည္။ အျခားကရင္သုေတသနစာတမ္း တစ္ခု တြင္ ကရင္ လူမ်ဳိးမ်ား မြန္ဂိုလီးယားမွ စတင္ထြက္ခြာသည့္ကာလမွာ ဘီစီ ၂၆၁၇ ျဖစ္ၿပီး၊ တာကစ္စတန္ကို ျဖတ္၍ တိဗက္သို႔ ေရာက္သည့္ အခ်ိန္မွာ ဘီစီ ၁၈၆၄ ဟု ေဖာ္ျပသည္။ တိဗက္မွ ျပန္လည္ထြက္ခြာ သည့္ႏွစ္ မွာ ဘီစီ ၁၃၈၈ ျဖစ္ၿပီး၊ တ႐ုတ္ျပည္၊ ယူနန္သို႔ေရာက္ သည့္ႏွစ္မွာ ဘီစီ ၁၃၈၅ ဟုပါရွိသည္။ ယူနန္မွ ျပန္လည္ထြက္ခြာသည့္ ခုႏွစ္မွာ ဘီစီ ၁၁၂၈ ျဖစ္ၿပီး ပထမဦးဆံုးအဖဲြ႕ အေရွ႕ေတာင္အာရွသို႔ ၀င္ ေရာက္သည့္ ခုႏွစ္မွာ ဘီစီ ၁၁၂၅ ဟု ေဖာ္ျပသည္။

ဒ႑ာရီ။ ။ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား၏ ဒ႑ာရီတြင္ သူတို႔မူလေဒသမွ ထြက္ခြာလာသည့္အခ်ိန္က "သဲမ်ား စီးဆင္းေနေ သာျမစ္တစ္စင္း"ကို ျဖတ္ခဲ့ၾကေၾကာင္း အစဥ္အဆက္ေျပာလာခဲ့ၾကသည္။ ဤ ဒ႑ာရီအရ ကရင္တို႔သည္ ဂိုဘီသဲ က႑ာရကို ျဖတ္သန္းလာခဲ့ၾကသည္ဟု ယူဆၾကသည္။ "ေထာ္မဲ ပ" ဟုေခၚသည့္ ဒ႑ာရီလာ ဖခင္သည္ ေတာ ၀က္ႀကီးကို အႏိုင္ရခဲ့ေၾကာင္း၊ ေတာ၀က္၏ အစြယ္ကို ဘီးလုပ္ခဲ့ေၾကာင္း၊ ထို၀က္စြယ္ဘီးသည္ ေမွာ္အစြမ္းရွိၿပီး အသံုးျပဳသူကို ျပန္လည္ ငယ္ရြယ္ႏုပ်ဳိေစ ေၾကာင္း၊ ထိုဖခင္မွာ ၀က္စြယ္ဘီး၏အစြမ္းေၾကာင့္ ျပန္ငယ္သြားေၾကာင္း၊ မိသားစု၀င္မ်ားကလည္း အသံုးျပဳၾကရာ အားလံုးပင္ ျပန္လည္ငယ္ရြယ္သြားေၾကာင္း၊ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၀က္စြယ္ဘီး ကို အသံုး ျပဳၾကသျဖင့္ အိုျခင္း၊ ေသျခင္းကင္းၿပီး လူဦးေရ အဆမတန္ တိုးပြားလာ ေၾကာင္း ေျပာဆိုၾကသည္။

လူဦးေရ တိုးလာသျဖင့္ နယ္ေျမသစ္ကိုရွာေဖြရန္ ထြက္ခြာလာၾကရာ "သဲမ်ားစီးဆင္းေနေသာျမစ္"ကို ေရာက္ ရွိေၾကာင္း၊ ျမစ္ကို ျဖတ္သန္းစဥ္တြင္ ကံမေကာင္းသျဖင့္ ဖခင္ႏွင့္ကြဲကြာသြားေၾကာင္း ေျပာၾက သည္။ ေထာ္မဲပ၏ သားသမီးမ်ားသည္ မေကာင္းမႈမွ ကင္းစင္ၾကလွ်င္ ဖခင္ျပန္လာၿပီး သားသမီးမ်ား ကို လမ္းၫႊန္လိမ့္မည္ ဟု ယံုၾက ည္ၾကသည္။ ဤဒ႑ာရီကို အမီျပဳ၍ ေထာ္မဲပ၏ သားသမီးအျဖစ္ ေၾကျငာႏိုင္သူမ်ားသာ ကရင္လူမ်ဳိးျဖစ္သင့္ေ ၾကာင္း အခ်ဳိ႕ ကရင္အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒီ တို႔က အဆိုျပဳၾက သည္။

ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ။ ။ ကရင္အမ်ားစုမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ေျမျပန္႔ ကရင္မ်ားမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားျဖစ္ၿပီး ေတာင္ေပၚကရင္မ်ားမွာ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္မ်ား ျဖစ္ၾက သည္။ ဗုဒၶဘာသာကို မြန္တို႔ ထံမွ ရရွိသည္ဟု ယူဆသည္။ ခရစ္ယာန္ဘာသာကို ခရစ္ယာန္ သာသ နာျပဳမ်ားထံမွ ရရွိသည္။ ပထမဦးဆံုး ခရစ္ ယာန္ျဖစ္သည့္ ကရင္လူမ်ဳိးမွာ ကိုသာျဖဴဆိုသူ ျဖစ္သည္။ ကိုသာျဖဴသည္ အေမ ရိကန္ႏိုင္ငံျခားသာသနာျပဳအဖြဲ႕ကို တည္ေထာင္သူ ဆရာႀကီးဂ်ပ္ဆင္ ၏ လက္ေထာက္ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေဂ်ာ့ဘုတ္မင္းထံ၌ ၁၈၂၈ ခုႏွစ္တြင္ ႏွစ္ျခင္း ခံယူခဲ့သည္။ ကိုသာျဖဴ သည္ ယခင္က လူဆိုးတစ္ဦးျဖစ္ခဲ့ေသာ္လည္း ခရစ္ယာန္ဘာသာကို သက္၀င္ယံုၾကည္ ၿပီးေနာက္ သာသနာျပဳလုပ္ငန္းကို ေဆာင္ရြက္ရာ သူ၏ႀကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ ၁၂ ႏွစ္အတြင္း ကရင္လူ မ်ဳိး ၁၂၇ဝ ခရစ္ ယာန္ဘာသာကိုု လက္ခံယံုုၾကည္လာၾကသည္။

ေရွးအစဥ္အလာအားျဖင့္ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားသည္ နတ္ကိုးကြယ္ ယံုၾကည္သူမ်ားျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာ ကရင္မ်ား သည္ ေရွး႐ိုးအစဥ္အလာကိုလည္း မျပစ္ပယ္ၾကေခ်။ ဥပမာ အားျဖင့္ ကရင္လူမ်ဳိးတို႔ အစဥ္ အလာယံုၾကည္ၾက သည္မွာ နတ္ဆိုးမ်ားသည္ ေလွခါးထစ္မဂဏန္း ရွိေသာ အိမ္ေပၚသို႔ မတက္လာ ႏိုင္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ဗုဒၶဘာသာကရင္တို႔ အိမ္ေဆာက္ ေသာအခါ ေလွခါးထစ္ကို မ ဂဏန္းထား၍ ျပဳလုပ္ၾကသည္။

ဘာသာစကား။ ။ ကရင္ဘာသာစကားသည္ စီႏို-တိဗက္တန္အုပ္စု၀င္ျဖစ္သည္။ ကရင္စာ အေရး အသားသည္ ဗမာ အကၡရာမ်ားကိုအသံုးျပဳ၍ ေရးသားသည္။ သို႔ရာတြင္ ကရင္ဘာသာ စကားသည္ တိဗက္တို-ဘားမင္းအုပ္စု၀င္ ဗမာ ဘာသာစကားႏွင့္ စာေၾကာင္းတည္ေဆာက္ပံု ကြာျခား သည္။ ကရင္စာသည္ အဂၤလိပ္စာကဲ့သို႔ ႀကိယာပုဒ္က ေရွ႕မွ လာၿပီး ကံပုဒ္က ေနာက္မွလိုက္သည္။ ဗမာစာ သည္ ကံပုဒ္အရင္လာၿပီးမွ ႀကိယာပုဒ္က ေနာက္မွလိုက္သည္။ 
ကရင္ဘာ သာစကားတြင္ ဘာသာ စကားမ်ဳိးကြဲ ၁၄ မ်ဳိးရွိေၾကာင္း ကမၻာ့တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားအဖြဲ႕က မွတ္ တမ္းတင္ ထားသည္။ အသံုးမ်ားသည့္ အဓိကဘာသာစကားမ်ဳိးကြဲသံုးခုမွာ စေကာ၊ ပိုးႏွင့္ ပအို႔ တို႔ျဖစ္ၿပီး က်န္မ်ဳိး ကြဲမ်ားမွာ ဘရက္၊ ဘြဲ၊ ေဂဘား၊ ေဂကို၊ လထာ၊ မႏုမေနာင္၊ ပကု၊ ယင္းေဘာ္၊ ယင္းတလဲႏွင့္ ဇယိမ္းတို႔ျဖစ္ သည္။

ကရင္နီ/ကယား

သမိုင္း။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ကရင္နီလူမ်ဳိးမ်ားေနထိုင္ရာေဒသကို ကယားျပည္နယ္ဟု ေခၚေ၀ၚ သတ္ မွတ္သည္။ ကယားသည္ ကရင္နီလူမ်ဳိးကြဲတစ္မ်ဳိးျဖစ္ၿပီး အျခားလူမ်ဳိးကြဲမ်ားမွာ ကယန္း (ပေဒါင္)၊ ေဂကို၊ ေဂဘား၊ ဘရက္၊ မႏုမေနာင္၊ ယင္းတလဲ၊ ယင္းေဘာ္၊ ဘြဲႏွင့္ မကုတို႔ျဖစ္သည္။ ကရင္နီ လူမ်ဳိးမ်ားသည္ ကယားျပည္နယ္တြင္ ဘီစီ ၇၃၉ ခုႏွစ္ကတည္းက အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့ၾက သည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။

ကရင္နီတို႔သည္ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ားကဲ့သို႔ မြန္ဂိုလီးယားမွ ဆင္းသက္လာ ၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္။ မူရင္းေဒ သမွ ထြက္ခြာ လာၿပီးေနာက္ ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာအတြင္း တာကစ္ စတန္၊ တိဗက္တို႔ တြင္ ေရာက္ရွိ ေနထိုင္ၾကၿပီးေနာက္ တ႐ုတ္ျ ပည္ ယူနန္သို႔ ဘီစီ ၁၁၂၈ ခုႏွစ္တြင္ ေရာက္ရွိခဲ့ၾကသည္။ ထိုမွတဆင့္ သံလြင္ျမစ္ေၾကာင္းအတိုင္း ဆက္လက္ထြက္ ခြာလာၾကၿပီး ယေန႔ေခတ္ ကယားျပည္နယ္ အတြင္းရွိ ဒီေမာဆိုးေဒသတြင္ အေျခစိုက္ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။

ဒ႑ာရီ။ ။ ကရင္နီတို႔၏ "ၾကက္႐ိုးထိုး" ၿပီး ကံၾကမၼာကိုဖတ္သည့္ ဓေလ့သည္ ဒ႑ာရီတစ္ပုဒ္ႏွင့္ အတူ ဆင္းသက္ လာျခင္းျဖစ္သည္။ ေရွးအခါက ကရင္နီတို႔သည္ ညီအစ္ကို ၃ ဦးရွိၿပီး သူတို႔ ကိုးကြယ္ ယံုၾကည္သည့္ နတ္ဘုရားက ညီအစ္ကို ၃ ဦးအား စာေပ၊ ပုရပိုဒ္မ်ားေပးအပ္ခဲ့သည္။ အစ္ကိုႀကီးက ေၾကးပုရပိုဒ္ကိုရရွိၿပီး၊ အစ္ကိုလတ္က သားေရပုရပိုဒ္ကို ရရွိသည္။ ညီအငယ္ဆံုးက ေရႊပုရပိုဒ္ကို ရရွိသည္။ အစ္ကိုလတ္က သူ၏ သားေရပုရပိုဒ္ႏွင့္ ညီငယ္၏ေရႊပုရပိုဒ္ကို လဲရန္ေျပာရာ ညီက သေဘာတူသည္။ ညီငယ္က သားေရပုရပိုဒ္ကို သစ္တံုးေပၚတင္ ထား ခဲ့ၿပီး လယ္ထြန္သြားသည္။ လယ္ထြန္ေနစဥ္ ပုရပိုဒ္ကို ေခြးခ်ီ၍ စားပစ္လိုက္သည္။ ေခြးမစင္စြန္႔ေသာအခါ ၾကက္မ်ား က စားလိုက္ၾကသည္။ နတ္ဘုရားေရးထိုးထားသည့္ စာသည္ ၾကက္႐ိုးတြင္ စြဲထင္က်န္ရစ္သည္။ ၾကက္႐ိုးစာကို ညီအငယ္ဆံုးတစ္ဦးသာဖတ္တတ္သည္။ ညီအငယ္ဆံုး၏အမည္မွာ ကယားလီေဖ ဟုေခၚသည္။ ကယားလီေဖ၏ သားသမီးမ်ားသည္ ဖခင္၏ အစဥ္အလာကို ဆက္ခံ၍ ကံၾကမၼာကို ေမးရန္ႏွင့္ ဥာဏ္ပညာအေျမာ္အျမင္ရရွိရန္ ၾကက္႐ိုးထိုးေလ့ရွိသည္။

ကရင္နီလူမ်ဳိးႏြယ္စုတစ္ခုျဖစ္ေသာ ကယားတို႔သည္ ကိႏၷရီ၊ ကိႏၷရာ ဒ႑ာရီငွက္ေမာင္ႏွံမွ ေပါက္ဖြား လာ သည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ ကိႏၷရီႏွင့္ ကိႏၷရာတို႔သည္ လူ႔ခႏၶာကိုယ္ႏွင့္ လူဦးေခါင္းရွိေသာ ငွက္မ်ား ျဖစ္ၾကၿပီး ခ်စ္ျခင္းေမ တၱာ၏ သေကၤတကို ကိုယ္စားျပဳသည္။ ဤဒ႑ာရီကိုအစြဲျပဳ၍ ကယားျပည္နယ္၏ အလံတြင္ ကိႏၷရီ၊ ကိႏၷရာ ပါရွိသည္။

ကရင္နီ၏အျခားလူမ်ဳိးႏြယ္စုျဖစ္ေသာ ကယန္းတို႔သည္ ဖန္ဆင္းရွင္ နတ္သမီးမွ ဆင္းသက္လာ သည္ဟု ယံုၾကည္ ၾကသည္။ ေရွးေရွးအခါက ေလနတ္သားႏွင့္ ေလနတ္သမီးတို႔သည္ လွည့္လည္သြား လာၾကရင္း ေလနတ္သမီးတြင္ ကိုယ္၀န္ရွိလာသည္။ ေလနတ္သားက ေလနတ္သမီးကို လွည့္ပတ္၍ ေစာင့္ေရွာက္ ေပး သည္။ ေလနတ္ သမီးက
ေရႊဥတစ္လံုးဥသည္။ အဆိုပါ ေရႊဥမွ ဖန္ဆင္းရွင္ နတ္သမီး ကို ေမြးဖြားလာ သည္ဟု အယူရွိသည္။ 
ဖန္ဆင္းရွင္နတ္သမီးက သူ၏သားသမီးမ်ားအတြက္ ကမၻာ ေျမႀကီးကို ဖန္ဆင္းေပးသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ ကယန္းလူမ်ဳိးတို႔ကို ပေဒါင္ဟုလည္း ေခၚ ေ၀ၚၾကၿပီး ကယန္း အမ်ဳိးသမီးမ်ားသည္ လည္ပင္းတြင္ ေၾကးကြင္းမ်ားကို ရစ္ပတ္၀တ္ဆင္ ထားၾက သည္။

ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ။ ။ အစဥ္အလာအားျဖင့္ ကရင္နီတို႔သည္ နတ္ကိုးကြယ္ယံုၾကည္သူမ်ား ျဖစ္ၾက သည္။ သူတို႔၏ အဆိုအရ "ေကတိုးဗိုး" ဘာသာေရးဟုေခၚသည္။ ကရင္နီေဒသသို႔ ဘက္ပတစ္ သာသနာျပဳမ်ားႏွင့္ အီတလီ သာသ နာျပဳမ်ား ၁၈၆၀ ႏွင့္ ၁၈၇၇ တြင္ အသီးသီးေရာက္ ရွိၾကၿပီး ကရင္နီ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ခရစ္ယာန္ဘာသာသို႔ ၀င္ေရာက္ၾကသည္။ "ေကတိုးဗိုး" ဘာသာကို ဆက္လက္ သက္၀င္ယံုၾကည္သူမ်ားလည္း ယေန႔တိုင္ရွိသည္။

ကရင္နီလူမ်ဳိးတို႔သည္ ႏွစ္စဥ္ ဧၿပီလေရာက္တိုင္း "ေကတိုးဗိုး" ႐ိုးရာပြဲကို က်င္းပၾကသည္။ ပြဲေတာ္ တြင္ အမ်ဳိးသား မ်ားက တံခြန္တိုင္ကို ၀ိုင္းပတ္၍ ကၾကသည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ား ကခြင့္မရွိပါ။ သို႔ရာတြင္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားက တံခြန္တိုင္ ကို သန္႔ရွင္းျခင္း၊ အစားအစာႏွင့္ ေခါင္အရက္မ်ား ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ကခုန္ၾက သူ အမ်ဳိးသား မ်ားအား ေရ သြန္းေလာ င္းျခင္း တို႔ျဖင့္ ပြဲေတာ္တြင္ပါ၀င္ၾကသည္။ "ေကတိုးဗိုး" ပြဲသည္ ဖန္ရွင္းရွင္ နတ္သမီးအား ပူေဇာ္ပသသည့္ ပြဲေတာ္ျ ဖစ္သည္။

ဘာသာစကား။ ။ ကရင္နီဘာသာစကားသည္ စီႏို-တိဗက္တန္အုပ္စု၀င္ ကရင္ဘာသာစကား မ်ဳိးကြဲျဖစ္သည္။ ကရင္ နီလူမ်ဳိးစုမ်ားအတြင္း၌လည္း ဘာသာစကားမ်ဳိးကြဲမ်ား ေျပာဆိုၾကသည္။ အဆို ပါဘာသာစကားမ်ဳိးကဲြမ်ားမွာ အေရွ႕ ကယား၊ အေနာက္ကယား၊ ကယန္းႏွင့္ အျခားမ်ဳိးကြဲမ်ား ပါ၀င္ သည္။ ကရင္နီစာအေရးအသားမွာလည္း မူကြဲသံုး မ်ဳိးရွိသည္။ ပထမတမ်ဳိးမွာ ဗမာ အကၡရာကို အသံုးျပဳသည္။ ဒုတိယတမ်ဳိးမွာ ေရာမအကၡရာကို အသံုးျပဳသည္။ တတိယတမ်ဳိးမွာ ကယားလီ ဟုေခၚသည့္ ကရင္နီေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္သူ ခူထဲဖူးဖဲ ၁၉၆၂ တြင္ တီထြင္ခဲ့ေသာ စာျဖစ္သည္။ ကယားလီအကၡရာသည္ ေရွးေခတ္အိႏၵိယ ဘရာမီအကၡရာကို မွီျငမ္းထားသည္။ က ယား လီစာကို ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္ ကရင္နီဒုကၡသည္စခန္းမ်ား၌ ဖြင့္လွစ္ထားေသာ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကား သည္။

မြန္

သမိုင္း။ မြန္လူမ်ဳိးတို႔သည္ ဘီစီ ၁၅၀၀ ခန္႔ကတည္းက ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ေရာက္ရွိေနထိုင္ခဲ႔ၾကေၾကာင္း မြန္သုေတ သီမ်ားက မွတ္တမ္းျပဳထားၾကသည္။ မြန္တို႔၏မူလေဒသမွာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ၏ အေနာက္ ေတာင္ ပိုင္းျဖစ္ၿပီး၊ ျမန္ မာႏို္င္ငံ အထက္ပိုင္းသို႔ေျပာင္းေရႊ႕လာခဲ့ၾကသည္။ ထိုမွတဆင့္ ေတာင္ဘက္သို႔ ဆက္လက္ေရႊ႕လာၾကၿပီး ဧရာဝ တီျမစ္ဝွမ္းသို႔ ဝင္ေရာက္ခဲ့ၾကသည္။ ေနာက္ဆုံးတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေအာက္ပိုင္းသထံုေဒသတြင္ သုဝဏၰဘူမိထီးနန္းကို တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။

မြန္လူမ်ဳိးတို႔သည္ ထိုင္းႏိုင္ငံအတြင္း၌လည္း ဒါြရဝတီ (Dvaravati) ထီနန္းႏွင့္ ဟာရိပြန္ဂ်ရ ထီးနန္း မ်ားကိုလည္း တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ျမန္မာျပည္ေအာက္ပိုင္းရွိ သုဝဏၰဘူမိထီးနန္းကို ဗမာတို႔၏ ပုဂံထီးနန္းက ေအဒီ ၁၀၅၇ တြင္ သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။ ေအဒီ ၁၂၈၇ တြင္ ပုဂံထီးနန္းပ်က္သုန္း ၿပီးေနာက္ မြန္လူမ်ဳိးမ်ား ျပန္လည္စုစည္းကာ ပဲခူးတြင္ ဟံသာဝတီထီးနန္းကို ျပန္လည္ ထူေထာင္ခဲ့သည္။

ဒ႑ာရီ။ ဟသၤာဌက္သည္ ဒ႑ာရီလာ မြန္တို႔၏ သေကၤတျဖစ္သည္။ ေဂါတမဘုရားရွင္ လက္ထက္ ေတာ္ က ေကာင္းကင္မွ စ်ာန္ျဖင့္ႂကြေတာ္မူစဥ္ ယခုပဲခူးၿမိဳ႕တည္ရွိရာေဒသသည္ ပင္လယ္ေရလႊမ္း ေသာ ေဒသျဖစ္သည္။ ပင္လယ္ေရျပင္သို႔ ထိုးထြက္ေနေသာ ေက်ာက္စြန္းတစ္ခု၌ ဟသၤာ ႏွစ္ေကာင္ နားေနသည္ကို ဗုဒၶဘုရားရွင္ျမင္ေတာ္ မူသည္။ ေက်ာက္စြန္းမွာ ေသးငယ္၍ ဟသၤာ ႏွစ္ေကာင္စာ နားစရာေနရာမရွိသျဖင့္ ဟသၤာမက ဟသၤာဖို၏ ေက်ာေ ပၚတြင္ နားေနရသည္။ ဤအေျခအေနကို ေထာက္႐ႈ၍ ဤေနရာေဒသတြင္ ခန္းနားႀကီးက်ယ္သည့္ ၿမိဳေတာ္ႀကီး တည္ရွိ လိမ့္မည္ဟု ဗ်ာဓိတ္ေပး ေတာ္မူသည္။ ဤဟသၤာႏွစ္ေကာင္နားရာေဒသတြင္ မြန္တို႔က ဟံသာဝတီထီး နန္းတည္ေထာင္ခဲ့ၿပီး၊ ဟသၤာကို မြန္တို႔၏ သေကၤတအျဖစ္ အသုံးျပဳခဲ့သည္။

ကိုးကြယ္ယုံၾကည္မႈ။ မြန္တို႔သည္ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာကို အိႏိၵယမွရရွိခဲ့ၿပီးေနာက္ အေရွ႕ေတာင္ အာရွ ႏိုင္ငံမ်ား သို႔ ျပန္႔ပြားေစခဲ့သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ ေအာက္ျမန္မာႏို္င္ငံပင္လယ္ကမ္းရုိးတန္း ေဒသသထုံ တြင္ ထီးနန္း စိုက္ၿပီးေ နာက္ အိႏိၵယကုန္သည္မ်ားမွတဆင့္ အာေသာကဘုရင္ႏွင့္ အဆက္ အသြယ္ရ ခဲ့သည္။ 
အာေသာကဘုရင္သည္ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာ စည္ပင္ပ်ံ႕ပြားေအာင္ သာသနာျပဳ ေသာမင္း ျဖစ္သည္။ အာေသာ ကဘုရင္လက္ထက္ ဘီစီ ၂၃၂ တြင္ တတိယအႀကိမ္ သံဃာယနာပြဲ က်င္းပ၍ ရဟန္းေတာ္မ်ားကို သီလၿမဲေစျခင္း၊ ဘုရားေဟာတရားေတာ္မ်ားကို ျပန္လည္စီစစ္ျခင္း တို႔ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ သံဃာယနာပြဲၿပီးေနာက္ သံဃာေတာ္မ်ားကို တိုင္းတပါးႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ေစလႊတ္၍ ဗုဒၶတရားေတာ္မ်ားကို ျပန္႔ပြားေစခဲ့သည္။ အာေသာကဘုရင္၏ သာသနာျပဳမ်ား ထံမွ ေထရဝါဒဗုဒၶ ဘာသာကို ရရွိၿပီးေနာက္ မြန္ယဥ္ေက်းမႈစည္ပင္ထြန္းကားခဲ့သည္။

ဘာသာစကား။ မြန္ဘာသာစကားသည္ ၾသစႀတိဳ-ေဒရွတစ္ ဘာသာစကားမွ ဆင္းသက္လာေသာ မြန္-ခမာ ဘာသာ စကားအုပ္စုဝင္ျဖစ္သည္။ မြန္စာအေရးအသားသည္ အိႏိၵယ ဘရာဟီအကၡရာကို အသုံးျပဳသည္။ မြန္အကၡရာကို မွီျငမ္း၍ ပုဂံေခတ္က်န္စစ္သားမင္း (၁၀၈၄-၁၁၁၃) လက္ထက္ တြင္ ဗမာစာ အေရးအသားကို တည္ထြင္ခဲ့သည္။ က်န္စစ္သားမင္းသည္ မြန္ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ မြန္စာကို ျမတ္ႏိုးသူ ျဖစ္ၿပီး က်န္စစ္သားေရး ထိုးေသာ ေက်ာက္စာမ်ား သည္ မြန္ဘာသာျဖင့္ ေရးထိုးထားသည္။ က်န္စစ္သား ၏ သားေတာ္ရာဇကုမာရ ေရးထိုးေသာ ျမေစ တီေက်ာက္ စာသည္ ပါဠိ၊ ပ်ဴ၊ မြန္၊ ဗမာ ေလးဘာသာျဖင့္ ေရးထိုးထားခဲ့သည္။

ရခိုင္

သမိုင္း။ အိႏိၵယႏိုင္ငံ ဂဂၤါျမစ္ဝွမ္းေဒသမွ အင္ဒို-အာရိယံမ်ဳိးႏြယ္စုတို႔သည္ ယေန႔ရခိုင္ျပည္ ကုလား တန္ျမစ္ဝွစ္းေဒ သတြင္ အေျခစိုက္ေနထိုင္ခဲ့ၾကေၾကာင္း ႏႈတ္ေျပာသမိုင္းမ်ားက ေဖၚျပသည္။ ကုလားတန္ ျမစ္ဝွမ္းသို႔မေရာက္မီ အင္ဒို-အာရိယံတို႔သည္ မြန္ဂိုလြိဳက္ႏြယ္ဝင္မ်ားႏွင့္ အိႏိၵယ အေရွ႕ပိုင္းေဒသတြင္ လူမ်ဳိးမ်ားေရာေႏွာ သြားခဲ့သည္ဟု လည္း ဆိုသည္။ ရခိုင္ေရွးေဟာင္းသုေတသန ပညာရွင္ ဦးစံေရႊျဖဴ၏ မွတ္တမ္းတြင္ အင္ဒို-အာရိယံတို႔သည္ မစၩိ မေဒသမွ ထြက္ခြာလာခဲ့ၾကၿပီး၊ ဂဂၤါျမစ္ဝွမ္းတြင္ ေနထိုင္ခဲ့ၾက ေၾကာင္း၊ ေရွးေခတ္ရခိုင္လူမ်ဳိးတို႔၏ မူရင္းေဒသမွာ မာဂဓေဒသျဖစ္ ေၾကာင္း၊ ထို႔ေနာက္ရခိုင္ေဒသသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕အေျခစိုက္၍ ဓညဝတီ (Dhangawadi) ထီးနန္းကို တည္ေထာင္ခဲ့ေၾကာင္း ပါရွိသည္။

မာလာရုဘုရင္က ဓညဝတီထီးနန္း (ဘီစီ ၃၃၂၅-၁၄၈၃) ကို စတင္တည္ေထာင္ခ်ိန္မွစ၍ ရခုိင္မင္း ဆက္ ကို စတင္ ခဲ့ေၾကာင္း ႏႈတ္ေျပာသမိုင္းမ်ားက ေဖၚျပသည္။ ေနာက္ထပ္တည္ေထာင္သည့္ ထီး နန္းမ်ားမွာ ေဝသာလီ၊ ေလးၿမိဳ ႔ႏွင့္ေျမာက္ဦးထီးနန္း တို႔ျဖစ္သည္။ ႏွစ္ေပါင္း ၅၁၀၈ ႏွစ္အတြင္း ရခိုင္ မင္းဆက္ေပါင္း၂၃၄ဆက္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေၾကာင္း ကို လည္း ေဖၚျပသည္။ ရခိုင္ျပည္သံတြဲ ၿမိဳ႔၏ ေရွးေဟာင္း ၿမိဳ႕ေတာ္အဂၤါ လကၡဏာရပ္မ်ားက ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀၀
ေက်ာ္ ရခိုင္ ထီးနန္း တည္ရွိခဲ့သည္မွာ ျဖစ္ႏိုင္ ေၾကာင္းေဖၚျပေနသည္ဟု ရခိုင္လူမ်ဳိး သမိုင္းပညာရွင္ေဒါက္ တာ ေအး ေက်ာ္က အဆိုျပဳသည္။

ေဒါက္တာေအးေက်ာ္က သံတြဲၿမိဳ႕သည္ ကမာၻ႔ေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕ေတာ္သုံးခုတြင္ အပါအဝင္ျဖစ္ေၾကာင္း ႏွင့္ အျခားေရွးေ ဟာင္းၿမိဳ႕ ႏွစ္ၿမိဳ႕မွာ ဆီးရီးယားႏိုင္ငံမွ ဒမတ္စကတ္ၿမိဳ႕ႏွင့္ အိႏိၵႏိုင္ငံမွ ဘင္နရက္ၿမိဳ႕ မ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကား သည္။ သို႔ရာ တြင္ ဤအဆိုကို အတည္ျပဳႏိုင္ရန္အတြက္ ပညာရွင္မ်ား၏ သုေတသနလုပ္ငန္းမ်ား လိုအပ္ေ သးေၾကာင္းကိုလည္း အဆိုျပဳသည္။ ရခိုင္တို႔၏ ေနာက္ဆုံးထီးနန္း ျဖစ္ေသာ ေျမာက္ဦးကို ဗမာတို႔၏ ကုန္းေဘာင္ ထီးနန္းက အႏိုင္ရၿပီးေနာက္ ရခိုင္ျပည္သည္ ဗမာဘုရင္၏ လက္ေအာက္ခံ ျဖစ္လာခဲ့သည္။

ဒ႑ာရီ။ ရခိုင္လူမ်ဳိးတို႔၏ ဒ႑ာရီတြင္ ဗုဒၶဘုရားကိုယ္ေတာ္တိုင္ဓညဝတီေနျပည္ေတာ္သို႔ ဘီစီ ၅၅၄ ခုႏွစ္တြင္
ႂကြေရာက္ေတာ္မူသည္ဟု ေဖၚျပသည္။ ထိုစဥ္က အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ စႏၵာသူရိယ ဘုရင္သည္ ဗုဒၶအား ႐ုပ္ပြားေတာ္ ခ်ီးျမွင့္ပါရန္ ေလွ်ာက္ထားသည္။ ဓညဝတီတြင္ မဟာမုနိ႐ုပ္ထုေတာ္ကို သြန္း ေလာင္း ၿပီးေနာက္ ဘုရားရွင္က သူ၏ ႐ုပ္သြင္ကို ႐ုပ္ထုေတာ္တြင္ ထင္က်န္ေစသည္ ဟုဆိုသည္။ မဟာမုနိသည္ ဗုဒၶဘုရားႏွင့္ တေထရာတည္းတူေသာ ႐ုပ္ပြားေတာ္ဟု အဆိုရွိသည္။

သမိုင္းပညာရွင္ ေဒါက္တာ ေအးေက်ာ္က မဟာမုနိသည္ ရခိုင္ျပည္တြင္ ပထမဦးဆုံး သြန္းလုပ္သည့္ ဆင္းတုေ တာ္ျဖစ္သည္ဟုု မွတ္ခ်က္ေပးသည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္တြင္ ဗမာဘုရင္က ရခိုင္ထီးနန္းကို သိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္ မဟာမုနိ ႐ုပ္ပြားေတာ္ကို ပင့္ေဆာင္သြားခဲ့သည္။ ယခုအခါ မဟာမုနိရုပ္ပြားေတာ္ သည္ မႏၲေလးၿမိဳ႕၌ တည္ရွိ သည္။

ကိုးကြယ္ယုံၾကည္မႈ။ ရခိုင္တို႔သည္ အစဥ္အလာအားျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ရခိုင္ ထီးနန္းရကၡပူရသည္ ဗုဒၶဘာသာထြန္းကားရာမာဂဓေဒသႏွင့္ နယ္ခ်င္းစပ္ေနသျဖင့္ ရခိုင္လူမ်ဳိးတို႔ သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဗုဒၶဘာသာကို ပထမဦးဆုံးရရွိသူမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ရခိုင္ပညာရွင္ ေဒါက္တာ ေအးေက်ာ္ ႏွင့္ ေဒါက္တာနာယကတို႔က အဆိုျပဳၾက သည္။ ေအဒီ ၁၈၇၂ တြင္ ရခိုင္ျပည္ သံတြဲၿမိဳ႕ အနီး ငလုံးေမာ္ ႏွင့္ ဘိုင္ဝါးရြာမ်ားတြင္ တူးေဖၚရရွိသည့္ ေက်ာက္ စာတိုင္ႏွစ္ခုတြင္ ေရးထိုးထားသည့္ ဘုရားေဟာစာမ်ား သည္ ရခိုင္ျပည္သို႔ ဗုဒၶဘာသာ အေစာဆုံးေရာက္ရွိသည့္ အေထာက္အထားမ်ား ျဖစ္ၾကသည္ဟု ဆိုၾကသည္။

ဘာသာစကား။ ရခိုင္ဘာသာစကားသည္ တိဗက္တို-ဘာမင္းဘာသာစကားမွ ဆင္းသက္ေသာ လိုလို-ဘားမိစ္ ဘာ သာစကား အုပ္စုဝင္ျဖစ္ေၾကာင္း ကမာၻ႔တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားဘာသာစကား အဖြဲ႔မွ မွတ္တမ္းျပဳထားသည္။ 
ယေန႔ေခတ္ ရခိုင္စာအေရးအသားသည္ စကားလုံးတခ်ဳိ ႔မွလြဲ၍ ဗမာအကၡရာ ႏွင့္တူညီ သည္။ ေရွးေခတ္ေက်ာက္ စာမ်ားတြင္ ေတြ႕ရွိသည့္ ေဝသာလီေခတ္တြင္ အသုံးျပဳခဲ့ေသာ ေျမာက္ပိုင္းဘရာမီ အေျခခံရကၡဝံသ အကၡရာမ်ား သည္ ယေန႔ေခတ္တြင္ အသုံးျပဳျခင္းမရွိေတာ့ေပ။

ရွမ္း

သမိုင္း။ ရွမ္းသုေတသနစာတမ္းမ်ားအရ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ မြန္ဂိုလြဳက္လူမ်ဳိးမွ ဆင္းသက္လာေသာ တိုင္လူမ်ဳိး အုပ္စုဝင္ျဖစ္သည္။ ရွမ္းလူမ်ဳိးသုေတသနပညာရွင္ စိုင္းေအာင္ထြန္း၏ အဆိုအရ-တ႐ုတ္ ပညာရွင္မ်ားႏွင့္ အေနာ က္ႏိုင္ငံပညာရွင္မ်ား၏ သုေတသနေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားတြင္ တိုင္လူမ်ဳိးမ်ား ၏ မူရင္းေဒသမွာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံအေနာက္ေ တာင္ပိုင္းျဖစ္သည္ဟု ေဖၚျပသည္။

တုိင္လူမ်ဳိးမ်ားသည္ အာရွျမစ္ႀကီးမ်ားျဖစ္ေသာ ျဗဟၡပုတၱရ၊ ခ်င္းတြင္း၊ ဧရာဝတီ၊ ေရႊလီ၊ သံလြင္၊ မဲေခါင္ႏွင့္မဲ နမ္ျမစ္ မ်ားမွ တဆင့္ အာသံ၊ ျမန္မာျပည္၊ လာအို၊ ထိုင္း၊ ကေမာၻဒီးယားႏွင့္ ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံ မ်ားသို႔ ေရႊ ႔ေျပာင္းေနထိုင္ ၾက သည္။ စဝ္ေနာင္ဦး ၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ ျပဳစုသည့္ စာတမ္းတြင္ ရွမ္းလူမ်ဳိး မ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း သို႔ ခရစ္ေတာ္ မေပၚမီအခ်ိန္ကတည္းက ပထမအသုတ္ စတင္ေရာက္ ရွိၿပီး တေကာင္း၊ မိုးနဲ၊ သိႏီၷႏွင့္ သီေပါေရွးေဟာင္းၿမိဳ႕မ်ားကို တည္ေထာင္ခဲ့ၾကေၾကာင္း ေဖၚျပထား သည္။ ဒုတိယအသုတ္မွာ ေအဒီ ၆ ရာစုတြင္ ၀င္ေရာက္ခဲ့ၾကသည္ဟု ဆက္ လက္ေဖာ္ျပသည္။

သို႔ရာတြင္ တိုင္လူမ်ဳိးႏြယ္မ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္ခဲ့သည့္ အခ်ိန္ကာလႏွင့္ ပတ္သက္၍ ပညာရွင္မ်ား အတြင္း အျငင္းပြားလ်က္ ရွိသည္။ မွတ္တမ္း တင္ထားသည့္ သမိုင္းအေထာက္အထား မ်ားအရ ရွမ္းလူမ်ဳိး မ်ားက
ေနာင္ ခ်ဳိ ထီးနန္း ကို ေအဒီ ၇-ရာစုတြင္ တည္ေထာင္ခဲ့ေၾကာင္း စိုင္းေအာင္ ထြန္း၏ စာတမ္းတြင္ေဖၚျပ သည္။
 
 ေနာင္ခ်ဳိ ႏိုင္ငံသည္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံႏွင့္အၿပိဳင္ လြတ္လပ္စြာ တည္ရွိခဲ့ သည့္ ႏိုင္ငံျဖစ္ေၾကာင္းကုိလည္း စိုင္းေအာင္ ထြန္းက ေဖၚျပသည္။ ေနာင္ခ်ဳိထီနန္းသည္ မြန္ဂိုဘုရင္ ကူဗလုိင္ခန္၏ တိုက္ခိုက္ေခ်မႈန္းခံရၿပီး ေနာက္ ပ်က္သုဥ္း သြားခဲ့သည္။ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ရွမ္းဘာ သာျဖင့္ နမ့္ေမာ္ဟုေခၚသည့္ ေရႊလီျမစ္ဝွမ္း ေဒသသို႔ ေျပာင္းေရႊ ႔လာ ၾကၿပီး၊ နမ့္ေမာ္လုံထီးနန္းကို စိုက္ထူခဲ့သည္။

ဒ႑ာရီ။ နမ့္ေမာ္လုံထီးနန္းႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေသာ ဒ႑ာရီတစ္ခုရွိသည္။ ေရွးအခါက ေရႊလီျမစ္ ဝွမ္းမွ ေမာ္မင္း သား တစ္ပါးသည္ နဂါးမင္းသမီးႏွင့္ အိမ္ေထာင္က်ခဲ့သည္ဟုဆိုသည္။ နဂါးမင္းသမီးမွ ခြန္ထြန္းခမ္းဆိုေသာ သားတစ္ဦး ကိုဖြားျမင္သည္။ ခြန္ထြန္းခမ္းသည္ ေမွာ္ပညာတတ္ကၽြမ္းက်င္သည္။ ခြန္ထြန္းခမ္းအရြယ္ေရာက္ေသာအခါ ယူနန္ကို အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ အျခားတိုင္မင္းတစ္ပါး၏ သမီးေတာ္ႏွင့္ ထိမ္းျမားလက္ထပ္လိုသည္။ ယူနန္ဘုရင္၏ သမီးေတာ္ႏွင့္ လက္ထပ္ရန္ ကိစၥမွာ မလြယ္ကူပါ။ ဘုရင္ ႀကီးက လွပေခ်ာေမာေသာ သမီးေတာ္ကို ေရကန္ႀကီးအလယ္ရွိ ကၽြန္းေ ပၚတြင္ တည္ေဆာက္ထား ေသာ နန္းေတာ္တြင္ ထားရွိၿပီး၊ ေလွ၊ ေဖါင္ အကူအညီမပါဘဲ သမီးေတာ္ထံအေရာက္ သြားႏိုင္သူႏွင့္ သာ ထိမ္းျမားလက္ထပ္ေပးမည္ဟု ေၾကျငာသည္။

ခြန္ထြန္းခမ္းသည္ သူ၏ေမွာ္ပညာအစြမ္းႏွင့္ မိခင္နဂါးမင္းသမီး၏ အကူအညီျဖင့္ မင္းသမီးထံ အေရာက္သြားရန္ စီစဥ္သည္။ မိခင္နဂါးမ သည္ ေရကန္တြင္အလ်ားလိုက္ဆန္႔တန္းေပးၿပီး ခြန္ထြန္း ခမ္းက မိခင္၏ ေက်ာေပၚ မွေလွ်ာက္၍ ကၽြန္းေပၚသို႔ ေရာက္ရွိၿပီး မင္းသမီးႏွင့္ ေတြ႔ဆုံႏိုင္ခဲ့သည္။ ခြန္ ထြန္းခမ္း သည္ မင္းသမီးႏွင့္ ထိမ္းျမား လက္ထပ္၍ ေမာ္နန္းေတာ္သို႔ ျပန္လာခါ မင္းသမီးကို မိဘုရား ေျမွက္ကာ ေပ်ာ္ရႊင္စြာ ထီးနန္းစိုးစံခဲ့ သည္ဟု ဆိုသည္။

ကိုးကြယ္ယုံၾကည္မႈ။ ဗုဒၶဘာသာသည္ ေအဒီ ၆ ရာစုမွစ၍ အိႏိၵယႏိုင္ငံမွတဆင့္ တ႐ုတ္ႏွင့္ အေရွ႕ ေတာင္အာ ရွႏိုင္ငံမ်ားသို႔ က်ယ္ျပန္ခဲ့သည္။ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ၏ ဂိုဏ္းဂနမ်ားစြာႏွင့္ ေတြ႔ဆုံ ခဲ့ၿပီးေနာက္
ေထရ ဝါဒဗုဒၶဘာသာကို သက္ဝင္ယုံၾကည္ခဲ့သည္။ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာသည္ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈႏွ င့္ေနစဥ္ဘဝကို ထင္ဟပ္ခဲ့သည္ဟု စဝ္ေနာင္ဦးေရးသားခဲ့သည္။ 

ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳမ်ားသည္ ေတာင္ေပၚတိုင္းရင္းသားမ်ားကို ခရစ္ယာန္ဘာသာသို႔ ေျပာင္းလဲ ႏိုင္ခဲ့ေသာ္လည္း ရွမ္းျပည္သို႔ ေရာက္လာသည့္ သာသနာျပဳဆရာမ်ားသည္ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ားကို ခရစ္ယာန္ ဘာသာေျပာင္းရာ တြင္ ေအာင္ျမင္မႈ မရေၾကာင္းစဝ္ေနာင္ဦး၏ စာတမ္းတြင္ပါရွိသည္။

ဘာသာစကား။ ရွမ္းဘာသာစကားသည္ တိုင္-ဂတိုင္ဘာသာစကားအုပ္စုဝင္ျဖစ္ၿပီး၊ ထိုင္းဘာသာ စကားႏွင့္ နီးစပ္ သည္။ ရွမ္းစာေပေလ့လာသူ ဘေရာင္း (၁၉၆၉) ၏ အဆိုအရ ရွမ္းဘာသာစကား မ်ဳိးကြဲမ်ားကို အုပ္စုသုံးခု ခြဲႏိုင္ေ ၾကာင္း၊ အေရွ႕ပိုင္း၊ ေတာင္ပိုင္းႏွင့္ ေျမာက္ပိုင္းဘာသာစကားမ်ဳိးကြဲမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ရွမ္းျပည္အေရွ႕ပိုင္းဘာသာ စကားသည္ ထိုင္းႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းဘာသာစကားႏွင့္ နီးစပ္ ေၾကာင္း၊ ေတာင္ပိုင္းရွမ္းဘာသာစကားသည္ ဗမာေဝါ ဟာရအခ်ဳိ႕ကို ယူထားေၾကာင္းႏွင့္ ေျမာက္ပိုင္း ရွမ္း ဘာသာစကားသည္ တရုတ္ဘာသာစကား၏ လႊမ္းမိုးမႈရွိေ ၾကာင္း သိရွိရသည္။ ရွမ္းစာေပ အေရး အသားသည္ မြန္အကၡရာမွ ဆင္းသက္လာေၾကာင္း စဝ္ေနာင္ဦးက ေရးသား သည္။

ရွမ္းျပည္တြင္ ေနထိုင္သည့္ လားဟူ၊ ပအို႔၊ ပေလာင္ႏွင့္ ဝလူမ်ဳိးမ်ား လားဟူ၊ ပအို႔၊ ပေလာင္ႏွင့္ ဝလူမ်ဳိးမ်ား ၏ ေန ထိုင္ရာေဒသသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ ရွမ္းျပည္ ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ အဆိုပါလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ားကဲ့သို႔ တိုင္အုပ္ စုဝင္မဟုတ္ၾကဘဲ၊ စီႏို-တိဗက္တန္ အုပ္စုဝင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ေအာက္ပါစာပိုဒ္မ်ားတြင္ အဆိုပါတိုင္းရင္း သားလူမ်ဳိး
ေလးမ်ဳိး၏ မူရင္း ဇာတိႏွင့္ ဘာသာစကားမ်ားကို ေဖၚျပပါမည္။

လားဟူ။ လားဟူလူမ်ဳိးမ်ားျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ဝင္ေရာက္လာသည့္ကာလကို စာေရးသူအေနျဖင့္ အေထာက္အထားမ်ား ရွာမေတြ႔ပါ။ လားဟူလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လူဦးေရ ၁၅၀,၀၀၀ ခန္႔ရွိၿပီး၊ တ႐ုတ္ျပည္ႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံတို႔တြင္ လည္း ေနထိုင္ၾကသည္။ လားဟူလူမ်ဳိး အမ်ားစုမွာ ခရစ္ ယာန္ ဘာသာဝင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ လားဟူဘာသာ စကား သည္ တိဗက္တို-ဘားမင္းဘာသာစကား အုပ္စုဝင္ ျဖစ္သည္။ လားဟူစာေပအေရးအသားသည္ လက္တင္ အကၡရာ ကို အသုံးျပဳ သည္။

ပအို႔။ ပအို႔လူမ်ဳိးမ်ားကို ကရင္မဲ သို႔မဟုတ္ ေတာင္သူဟုလည္း ေခၚၾကသည္။ ပအို႔တို႔သည္ ကရင္ လူမ်ဳိးကြဲ မ်ားျဖစ္ၾကသည္ဟု ဆိုသည္။ ႏႈတ္ေျပာသမိုင္းအရ ပအို႔လူမ်ဳိးတို႔သည္ အာရွအလယ္ပိုင္း ကုန္းျမင့္ေဒသ မွ ေတာင္ ဘက္သို႔ေျပာင္းေရႊ႕လာၾကၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ခရစ္ေတာ္မေပၚမီကပင္ ေရာက္ရွိ ေနၿပီဟု သိရွိရသည္။ ပအို႔တို႔သည္ တန္ခိုးရွင္ဝိဇၨာဖခင္ႏွင့္ နဂါးမမိခင္တို႔မွ ဖြားျမင္လာ ေၾကာင္း ဒ႑ာရီ မ်ားကေဖၚျပသည္။ ပအို႔မ်ားသည္ ဗုဒၶဘာ သာဝင္မ်ားျဖစ္ၾကၿပီး၊ ေရွးယခင္ကပင္ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာကို မြန္လူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္အတူ ရရွိခဲ့သည္ဟု ယူဆရသည္။

ပအို႔ဘာသာစကားသည္ စီႏို-တိဗက္တန္ ဘာသာစကားအုပ္စုဝင္ျဖစ္ေၾကာင္း ကမာၻ႔တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးမ်ား ဘာ သာစကားအဖြဲ႔မွ မွတ္တမ္းျပဳထားသည္။ ပအို႔စာအေရးအသားသည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း တစ္ေထာင္ေက်ာ္ကပင္ ရွိခဲ့ၿပီး၊ ပအို႔ အကၡရာႏွင့္ မြန္အကၡရာတို႔သည္ အိႏိၵယဘရာမီ အကၡရာမွ ဆင္းသက္လာေသာ စာအေရး အသားမ်ား
ျဖစ္ၾကသည္။

ပေလာင္။ ႏႈတ္ေျပာသမိုင္းမ်ားအရ ပေလာင္လူမ်ဳိးမ်ားျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ဝင္ေရာက္လာသည့္ အခ်ိန္ကာလမွာ ပ်ဴလူမ်ဳိး မ်ားျမန္ မာႏိုင္ငံတြင္ အေျခစိုက္ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည့္ကာလ ေအဒီ ၁ ရာစုမွ ၄ ရာစု အတြင္း ျဖစ္သည္ဟုသိရသည္။ ပေလာင္လူမ်ဳိးစုကြဲမ်ားမွာ ေရႊပေလာင္၊ ေငြပေလာင္ႏွင့္ ႐ူမိုင္ ပေလာင္တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ ပေလာင္လူမ်ဳိး အမ်ားစု သည္ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ္လည္း ႐ိုးရာ နတ္ကိုးကြယ္မႈ အစဥ္အလာကို ဆက္လက္ထိန္း သိမ္းထားၾက သည္။ ပေလာင္ဘာသာစကားသည္ ၾသစႀတီဳ-ေအရွတစ္ အုပ္စုမွ ဆင္းသက္လာေသာ မြန္-ခမာဘာ သာစကား အုပ္စုဝင္ျဖစ္ေၾကာင္း ကမာၻ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးမ်ားဘာသာစကားအဖြဲ႔မွ မွတ္တမ္းတင္ထားသည္။ ပေလာင္ ဘာ သာစကား၏ မ်ဳိးကြဲသုံးခုမွာ ႐ူခ်င္း၊ ႐ူမိုင္ႏွင့္ ေရႊတို႔ျဖစ္ၾကသည္။

ဝလူမ်ဳိး။ ဝလူမ်ဳိးမ်ားျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ဝင္ေရာက္လာခဲ့သည့္ အခ်ိန္ကာလကို စာေရးသူအေနျဖင့္ ရွာေဖြ ေတြ႔ရွိျခင္း မရွိ ပါ။ သို႔ရာတြင္ ဝလူမ်ဳိးတို႔သည္ မြန္ႏွင့္ပေလာင္လူမ်ဳိးမ်ားကဲ့သို႔ မြန္-ခမာ အုပ္စုမ်ားျဖစ္ရာ မြန္ႏွင့္ ပေလာင္တို႔ ျမန္ မာႏိုင္ငံသို႔ ဝင္ေရာက္လာသည့္ အခ်ိန္ကပင္ ေရာက္ရွိေနႏိုင္ သည္။ ဝလူမ်ဳိး ဦးေရစုစုေပါင္း တစ္သန္းခန္႔ရွိၿပီး ရွမ္းျပည္အေရွ႕ေျမာက္ဖက္ ဝေဒသတြင္ ၆၀၀,၀၀၀၊ ျမန္မာျပည္ နယ္စပ္တရုတ္ျပည္ထဲတြင္ ၃၀၀,၀၀၀ ခန္႔ႏွင့္ ရွမ္းျပည္ေတာင္ပိုင္းႏွင့္ ထိုင္းႏုိင္ငံတို႔တြင္ ၁၀၀,၀၀၀ ခန္႔ေနထိုင္ၾကသည္။

အစဥ္အလာအားျဖင့္ ဝလူမ်ဳိးတို႔သည္ နတ္ကိုးကြယ္သူမ်ားျဖစ္ၿပီး၊ ေတာေတာင္မ်ား၊ ျမစ္မ်ားႏွင့္ သဘာဝတည္ရွိေန သည့္ အရာမ်ား အားလုံးတြင္ နတ္မ်ားရွိေၾကာင္းႏွင့္ ထိုနတ္မ်ားသည္ ကံၾကမၼာ အေကာင္းႏွင့္ အဆိုးႏွစ္မ်ဳိးစလုံးကို သယ္ေဆာင္လာၾကသည္ဟု ယုံၾကည္ၾကသည္။ ဝလူမ်ဳိးတို႔ သည္ ႏွစ္ဆယ္ရာစုအလယ္ပိုင္းအထိ လူဦးေခါင္း ကိုျဖတ္၍ ယစ္ေဇာ္သည့္ အေလ့အထ ရွိခဲ့သည္။ 

ယေန႔ေခတ္တြင္ ဝလူမ်ဳိးအမ်ားစုမွာ ဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္သူမ်ားျဖစ္ၿပီး အခ်ဳိ႕မွာ ခရစ္ယာန္ဘာသာ ကိုးကြယ္ၾက သည္။ ဝစာေပအေရး အသားကို သမၼာက်မ္းစာဘာသာျပန္ရန္ အတြက္ ခရစ္ယာန္ သာသနာျပဳမ်ားက ၁၉၃၀ ခုႏွစ္ မ်ားကတည္းက တီထြင္ေပးခဲ့သည္။ သို႔ရာတြင္ ဝေဒသ၌ အမ်ားဆုံး အသုံးျပဳသည့္ ဘာသာစကားမွာ တ႐ုတ္ ဘာ သာစကားျဖစ္သည္။

၃။ တိုင္းရင္းသားေဒသမ်ား၌ ဘာသာစကားသင္ၾကားမႈမ်ား

ေအာက္ပါစာပုိဒ္မ်ားသည္ အဓိကတိုင္းရင္းသားအုပ္စုရွစ္ခုျဖစ္ေသာ ဗမာ၊ ခ်င္း၊ ကခ်င္၊ ကရင္၊ ကရင္နီ၊ မြန္၊ ရခိုင္ႏွင့္ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ရွမ္းျပည္တြင္ေနထိုင္ၾကေသာ လားဟူ၊ ပအို႔၊ ပေလာင္ႏွင့္ ဝလူမ်ဳိးတို႔၏ ဘာသာစကား သင္ၾကားမႈ အေျခအေနကို ရွင္းျပထားပါသည္။ ဤစာပုိဒ္မ်ားတြင္ ပါဝင္ သည့္ ေဖၚျပခ်က္ ႏွင့္ အျမင္မ်ားသည္ စာေရးသူ၏ ကိုယ္ပိုင္အေတြ႕အႀကံဳအေပၚ အေျခခံထား ပါ သည္။ စာေရးသူသည္ အထက္ပါတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ အဆို ပါေဒသမ်ားတြင္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေန ၾကေသာ ဆရာ၊ ဆရာမမ်ား၊ ပညာေရးလုပ္ငန္း ေဆာင္ရြက္ၾကသူမ်ားႏွင့္ ဆယ္ႏွစ္ခန္႔ လက္တြဲ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူ ျဖစ္ပါသည္။

ဗမာဘာသာစကား

၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏုိင္ငံလြတ္လပ္ေရးရၿပီးခ်ိန္မွစ၍ ဗမာဘာသာစကားကို တရားဝင္႐ုံးသုံးႏွင့္ ေက်ာင္း သုံးဘာသာ စကားအျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ တိုင္းရင္းသား ဘာသာ စကား မ်ားထဲတြင္ ဗမာဘာသာ စကား သည္ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔ရန္အခြင့္အေရးရရွိသည္။ ႏွစ္ေပါင္းတစ္ရာ ေက်ာ္ ကိုလိုနီလက္ေအာက္ေနရစဥ္က ဗမာမ်ဳိးခ်စ္ တို႔သည္ ဗမာစာရပ္တည္ႏုိင္ေရးအတြက္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကရ သည္။ ဗမာမ်ဳိးခ်စ္တို႔က အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ားဖြင့္လွစ္၍ ဗမာစာ ျမွင့္တင္ေရးႏွင့္ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ ထက္သန္ေရးတို႔ အတြက္ ေဆာက္ရြက္ခဲ့သည္။ ေအာက္ ပါေႂကြးေၾကာ္ သံျဖင့္အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ကို ျမွင့္တင္ခဲ့သည္။

ဗမာျပည္သည္ ဒို႔ျပည္

ဗမာစာသည္ ဒို႔စာ

ဗမာစကားသည္ ဒို႔စကား

ဒို႔ျပည္ကုိခ်စ္ပါ

ဒို႔စာကို တန္ဖိုးထားပါ

ဒို႔စကားကို ေလးစားပါ

၂၀၀၀ ခုႏွစ္မွစ၍ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပုဂၢလိကေက်ာင္းမ်ားတိုးခ်ဲ ႔ဖြင့္လွစ္လာၿပီး၊ အဆိုပါ ေက်ာင္း မ်ားသည္ အဂၤလိပ္ စာကၽြမ္းက်င္မႈကို ဦးစားေပးသည္။ အဂၤလိပ္စာေကာင္းေကာင္းတတ္လွ်င္ ႏုိင္ငံျခား သို႔သြား၍ အလုပ္လုပ္ ရန္ႏွင့္ ေက်ာင္းတက္ရန္ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ မိဘမ်ားကလည္း ေငြကုန္ေၾကး က်ခံ၍ သားသမီးမ်ားကို ပုဂၢလိ ကေက်ာင္းမ်ားသို႔ ပို႔ၾကသည္။

ထိုေက်ာင္းသားမ်ား သည္ ဗမာစာအေပၚ အေလးထားမႈ ေလ်ာ့ပါးလာၾကသည္။ ဗမာစာကို ခ်စ္ျမတ္ႏုိး ေသာ ဆရာ မ်ားဖြင့္လွစ္သည့္ လုမၸဏီ ဥယ်ာဥ္ကဲ့သို႔ေသာ ပုဂၢလိေက်ာင္းမ်ားသည္ ဗမာစာႏွင့္ အဂၤလိပ္စာႏွစ္မ်ဳိး လုံးကၽြမ္း က်င္ ရန္ ႀကိဳးပမ္းၾကသည္။ ႏုိင္ငံျခားေရာက္ဗမာမိသားစုမ်ားမွ ေပါက္ဖြား ေသာ ကေလးမ်ားသည္လည္း ဗမာစာသင္ရန္ အခြင့္အလမ္းနည္းပါးၾကသည္။ အေနာက္ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ သာသနာျပဳသည့္ ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္း မ်ားက ဗုဒၶအဆုံးအမႏွင့္ ဗမာစာကို ေႏြရာသီေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ားတြင္ သင္ၾကားေပးသျဖင့္ အခ်ဳိ႕ကေလးမ်ား ဗမာ စာသင္ၾကားခြင့္ ရၾက သည္။ အိမ္နီးခ်င္းထိုင္းႏုိင္ငံတြင္ ေရာက္ရွိေနသည့္ ဗမာမ်ားက နယ္စပ္ေဒသတြင္ ေက်ာင္း မ်ား ထူေထာင္၍ ဗမာစာႏွင့္ ဗမာသင္႐ုိး ၫႊန္းတမ္းကို သင္ၾကားေပးသည္။

ဗမာလူမ်ဳိးမ်ားသည္ ဗမာစာမတိမ္ေကာေအာင္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ေနၾကေသာ္လည္း ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ေနထိုင္သည့္ အျခားတိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ ဘာသာစကားသင္ၾကားေရးကိစၥအေပၚ စဥ္းစားေပးမႈ မရွိသေလာက္ပင္ ေတြ႔ရ သည္။ ေအာက္ပါစာပုိဒ္မ်ားတြင္ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားမ်ား ရွင္သန္ရန္ အတြက္ မည္မွ်ခက္ခဲေၾကာင္း တင္ျပ ထားပါသည္။

ခ်င္းဘာသာစကား

ခ်င္းဘာသာစကားတြင္ မ်ဳိးကြဲမ်ားစြာရွိၿပီး၊ မ်ဳိးကြဲ ၂၀ ေက်ာ္မွာ ယေန႔ထက္တိုင္ေျပာဆို ေနၾကဆဲ ျဖစ္သည္။ ခရစ္ယာန္က်မ္းစာမ်ားကို ခ်င္းဘာသာမ်ားျဖင့္ ဘာသာျပန္ထားၿပီး၊ ခ်င္းစာကို ဘုရား ေက်ာင္း မ်ားတြင္ သင္ၾကားေပးသည္။ ဘာသာေရးရည္ရြယ္ခ်က္မွလြဲ၍ ခ်င္းစာကို ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကား ေပးျခင္းမရွိပါ။

အစိုးရပညာေရးမူဝါဒအရလည္း ဗမာစာမွလြဲ၍ အျခားတိုင္းရင္းသာ းစာမ်ားကို သင္ၾကားခြင့္မရွိပါ။ အစိုးရ၏ အသိ အမွတ္ျပဳမႈႏွင့္ ေထာက္ပံ့မႈမရရွိသျဖင့္ ခ်င္းဘာသာ စကားမ်ားဖြံ႔ၿဖိဳးရန္ အခြင့္အလမ္း အလြန္နည္းပါးသည္။ ခရစ္ ယာန္ဘာသာဝင္ခ်င္းမ်ားက က်မ္းစာတြင္ ခ်င္းစာျဖင့္ ဖတ္ႏုိင္ေသာ္လည္း ဗုဒၶဘာသာခ်င္းမ်ားအတြင္း ခ်င္းဘာ သာစကား မည္သုိ႔ရွင္သန္ သည္ကို စာေရးသူ အေနျဖင့္ေလ့လာသိရွိျခင္းမရွိေသးပါ။

ကခ်င္ဘာသာစကား

ကခ်င္လူမ်ဳိး၏ လူမ်ဳိးစုဝင္မ်ားျဖစ္ေသာဂ်င္းေဖါ၊ လခ်ိတ္၊ လေဝၚ၊ လီစူး၊ ရဝမ္ႏွင့္ ဇုိင္းဝါးလူမ်ဳိးတို႔သည္ သီးျခား ဘာ သာစကားမ်ားကို ေျပာဆိုၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ ကခ်င္လူမ်ဳိးစု မ်ားအတြင္း ဂ်င္းေဖါဘာသာ စကားကို ဆက္သြယ္ရန္ ဘုံဘာသာစကားႏွင့္ ကခ်င္ေဒသအတြင္း ေက်ာင္းသုံးဘာသာစကားအျဖစ္ အသုံးျပဳသည္။ ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရး အဖြဲ႔မွ တည္ေထာင္ထားေသာ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ဂ်င္းေဖါ ဘာသာ စကားကို မူလတန္းမွအလယ္တန္းအထိ သင္ၾကားသည္။

အဆိုပါေက်ာင္းမ်ားတြင္ တက္ေရာက္ေန ေသာ ေက်ာင္းသားစုစုေပါင္း ၁၀၀၀၀ ေက်ာ္ရွိသည္။ ကခ်င္ လြတ္ေျမာ က္ေရး အဖြဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ေဒသမ်ားတြင္ ဂ်င္းေဖါဘာသာစကားကို ႐ုံးသုံး ဘာသာ စကားအျဖစ္လည္း အသုံးျပဳ သည္။ ကခ်င္ လြတ္္ေျမာက္ေရးအဖြဲ႔အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ ေဒသအျပင္ဖက္တြင္ ေနထိုင္သည့္ ကခ်င္လူမ်ဳိးစုမ်ားအတြက္ သူတို႔၏ ဘာသာစကားကို ခရစ္ယာန္ ဘုရားေက်ာင္း မ်ားတြင္ သင္ယူၾကသည္။

ကရင္ဘာသာစကား

ကရင္အမ်ဳိးသားအစည္းအရုံးမွ ဖြင့္လွစ္သည့္ေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္ ကရင္ဒုကၡသည္ စခန္းမ်ားမွ
ေက်ာင္းမ်ားတြင္ စေကာကရင္ဘာသာကို ေက်ာင္းသုံးဘာသာအျဖစ္ အသုံးျပဳသည္။ ကရင္အမ်ဳိး သားအစည္း အရုံးအုပ္ခ်ဳပ္သည့္ေဒသမ်ားတြင္လည္း စေကာကရင္ ဘာသာကို ႐ုံးသုံး ဘာ သာအျဖစ္ အသုံးျပဳသည္။ 
ကရင္လူမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားအတြင္း စေကာကရင္ဘာသာကို ႐ုံးသုံးႏွင့္ ေက်ာင္း သုံးအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားမႈ အေပၚ သေဘာ ထားကြဲလြဲမႈအခ်ဳိ႕ရွိသည္။ ကရင္အမ်ဳိးသား အစည္းအ႐ုံး အုပ္ခ်ဳပ္ရာေဒသအျပင္ဘက္တြင္ ေနထိုင္ေသာ ကရင္မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ ဘာသာစကားကို ခရစ္ယာန္ဘုရားေက်ာင္းမ်ားႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေ က်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ယူၾကသည္။

ကရင္နီဘာသာစကား

ကယားလီအကၡရာျဖင့္ေရးသားသည့္ ကရင္နီစာသည္ ကရင္နီတိုးတက္ေရးပါတီ၏ ရုံးသုံးစာျဖစ္ၿပီး၊ ထိုင္းႏုိင္ငံ မဲေဟာင္ေဆာင္ၿမိဳ႕အနီး ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္တြင္ရွိသည့္ ကရင္နီ ဒုကၡသည္စခန္းမ်ားတြင္ ဖြင့္လွစ္ထားေသာေ က်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားသည္။ ကရင္နီလူမ်ဳိးစုဝင္မ်ား၏ အျခားဘာသာ စကား မ်ဳိးကြဲမ်ားကို ခရစ္ယာန္ ဘုရားေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားေပးၿပီး က်မ္းစာမ်ားကိုလည္း ဘာသာျပန္ ထားသည္။

မြန္ဘာသာစကား

မြန္ဘာသာစကားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈသည္ ေရွးေခတ္ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံတို႔တြင္ လႊမ္းမိုးခဲ့ေၾကာင္း သမိုင္း အေထာက္အထားမ်ားအရ သိရွိရသည္။ မြန္အကၡရာသည္ ဗမာစာအေရး အသားေပၚေပါက္ရန္ ဦးေဆာင္မႈေပး ခဲ့သည္။ သို႔ရာတြင္ ယေန႔အခ်ိန္၌ မြန္ဘာသာစကားသည္ ဗမာႏွင့္ ထိုင္းဘာသာ စကားတို႔၏ ဝါးၿမိဳျခင္းကိုခံရသည့္ ထင္ရွားသည့္ ဥပမာတစ္ခုျဖစ္သည္။ မြန္လူမ်ဳိးျဖစ္သည္ဟု ေဖၚျပ သည့္ လူဦးေရထက္ မြန္စကားေျပာသူ အေရအ တြက္က နည္းေၾကာင္း ဝပ္ကင္၏ ၂၀၀၇ စာတမ္း တြင္ ေဖၚျပသည္။

မြန္လူမ်ဳိးသုေတသနပညာရွင္ ပုညမြန္၏ စာတမ္းတြင္ ၁၈၅၆ ခုႏွစ္တြင္ ေကာက္ယူေသာ သန္း ေကာင္စာရင္းအရ ဟသၤာတခရုိင္တြင္ ေနထိုင္ေသာ မြန္လူမ်ဳိးမ်ားမွာ လူဦးေရ၏ ထက္ဝက္ ရွိေၾကာင္း၊ ေနာက္ထပ္ ၅၅ ႏွစ္အၾကာ ၁၉၁၁ ခုႏွစ္ သန္းေကာင္စာရင္းတြင္ မြန္လူမ်ဳိးဟုေဖၚျပသူမွာ လူဦးေရ ၅၃၂,၀၀၀ ေက်ာ္အနက္ ၁,၂၀၀ ေက်ာ္ သာရွိေၾကာင္းေဖၚျပသည္။ ထို႔ျပင္လူဦးေရ ၁,၂၀၀ တြင္ မြန္စကားေျပာဆိုသူ ၄၀၀ ခန္႔သာ ရွိသည္။

မြန္ဗုဒၶဘာသာဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ား၊ ႏုိင္ပန္းလွကဲ့သို႔ေသာ မြန္ပညာရွင္မ်ားႏွင့္ မြန္ျပည္သစ္ ပါတီတို႔ သည္ မြန္ဘာ သာစကားထိန္းသိမ္းရန္အတြက္ တက္တက္ႂကြႂကြေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိၾကသည္။ မြန္ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းးေတာ္ႀကီးေ က်ာင္းမ်ားႏွင့္ မြန္ျပည္သစ္ပါတီမွတည္ေထာင္ေသာ ေက်ာင္းမ်ား သည္ မြန္ဘာသာ စကားသင္ၾကားေပးရာဌာန မ်ားျဖစ္သည္။ မြန္ျပည္သစ္ပါတီေက်ာင္းမ်ားတြင္ ေက်ာင္းသား ဦးေရ ၁၀,၀၀၀ ေက်ာ္ တက္ေရာက္သင္ၾကား လ်က္ရွိသည္။

ရခိုင္ဘာသာစကား

ရခိုင္ဘာသာစကားႏွင့္ ဗမာဘာသာစကားတို႔သည္ ေဝါဟာရအနည္းငယ္မွလြဲ၍ တူညီမႈမ်ားစြာ ရွိသည္။ ဗမာစကား တတ္ကၽြမ္းသူသည္ ရခိုင္ဘာသာစကားကို ၈၀% ခန္႔ နားလည္သည္။ ရခိုင္ဘာ သာစကားကို ရခိုင္ဗုဒၶဘာ သာဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းမ်ားတြင္ အဓိက သင္ၾကားသည္။ ျပည္ပေရာက္ ရခိုင္ႏုိင္ငံေရး အဖြဲ႕မ်ားက ရခိုင္စာႏွင့္ စကားကို ဆက္သြယ္ေရး ဘာသာစကားအျဖစ္ အသုံးျပဳသည္။

ရွမ္းဘာသာစကား

ရွမ္းဗုဒၶဘာသာဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းမ်ားသည္ ရွမ္းဘာသာစကားသင္ၾကားရာ အဓိကဌာနမ်ား ျဖစ္သည္။ ရွမ္းလူ မ်ဳိးေက်ာင္းဆရာမ်ားႏွင့္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ ေႏြရာသီ ေက်ာင္းပိတ္ ရက္မ်ားတြင္ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ားေန ထိုင္ရာေဒသမ်ားသို႔ သြားေရာက္ၿပီး ရွမ္းစာသင္ေပး ၾကသည္။ ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္ရွိ ရွမ္းႏိုင္ငံေရး အဖြဲ႔မ်ားဦး စီးဖြင့္ လွစ္ေသာ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ရွမ္းဘာသာ စကားကို ေက်ာင္းသုံးဘာသာစကားအျဖစ္ အသုံးျပဳသည္။

အခ်ဳိ႕ရွမ္းမ်ဳိးခ်စ္မ်ားက သူတုိ႔၏ေက်ာင္းမ်ား တြင္ ဗမာစာကိုသင္ၾကားရန္ ျငင္းဆိုၾကသည္။ ရွမ္း လူမ်ဳိး မ်ား ေနထိုင္ ရာေဒသတြင္ ရွမ္းဘာသာ၊ ထိုင္းဘာသာႏွင့္ အဂၤလိပ္ဘာသာတို႔သာ ပိုမိုလိုအပ္ၿပီး ဗမာစာမွာအသုံးျပဳရန္ နည္း သျဖင့္ သင္ၾကားျခင္းမရွိေၾကာင္း အခ်ဳိ႕က အဆိုျပဳသည္။ အခ်ဳိ႕မွာ ႏုိင္ငံေရးရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ဗမာစာကို ျငင္းပယ္ျ ခင္းျဖစ္ႏုိင္သည္။

လားဟူ၊ ပအို႔၊ ပေလာင္ႏွင့္ ဝ ဘာသာစကားမ်ား

လားဟူ၊ ပအို႔၊ ပေလာင္၊ ဝႏွင့္ အျခားတို္င္းရင္းသားငယ္မ်ား၏ ဘာသာစကားမ်ား ထိန္းသိမ္းရန္ ကိစၥမွာ ပိုမိုခက္ခဲေ ၾကာင္းေတြ႔ရွိရသည္။ ဥပမာအေနျဖင့္ ဝေဒသတြင္ 'ဝတပ္မေတာ္ (UWSA)' မွ ဝဘာသာစကားထိန္းသိမ္းရန္ တာဝန္ ယူၿပီး ဝေဒသတြင္ ဖြင့္လွစ္သည့္ ေက်ာင္းမ်ား တြင္ ဆရာမ်ား ေစလႊတ္၍ ဝစာကို မူလတန္းအဆင့္တြင္ သင္ၾကားေစသည္။ သို႔ရာတြင္ ဝေဒသ၌ လႊမ္းမိုးေသာ ဘာ သာစကားမွာ တ႐ုတ္ဘာသာစကားျဖစ္ၿပီး ဝစာတတ္ သူဦးေရမွာ အနည္းငယ္မွ်သာ ရွိသည္။ ထို႔ျပင္ ဝတပ္မေတာ္အတြင္း ဆက္သြယ္ေရးအတြက္ အသုံးျပဳေသာ ဘာ သာစကားမွာလည္း တ႐ုတ္ ဘာ သာ စကားပင္ျဖစ္သည္။

၄။ တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ား သင္ၾကားျခင္းအေပၚတင္ျပခ်က္

အထက္ေဖၚျပပါစာမ်က္ႏွာမ်ားတြင္ တိုင္းရင္သားလူမ်ဳိးဆယ့္ႏွစ္မ်ဳိး၏ လူမ်ဳိးဆိုင္ရာ သတ္မွတ္ခ်က္ မ်ားႏွင့္ ဘာသာ စကားသင္ၾကားမႈအေၾကာင္းကိုေဖၚျပခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ ေအာက္ပါ စာပုိဒ္မ်ားတြင္ 'ျမန္မာ ႏိုင္ငံ၌ ဘာသာစကား သင္ၾကားေရးဆိုင္ရာမူဝါဒ' ႏွင့္ပတ္သက္၍ ေဆြးေႏြးတင္ျပပါမည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ သည္ မတူကြဲျပားေသာ ဘာသာ စကားမ်ား တည္ရွိရာႏိုင္ငံျဖစ္၍ ဘာသာစကားမ်ားစြာပါဝင္ေသာ ပညာေရး (Multilingual education) ကို စဥ္းစား သင့္ေၾကာင္း ဤစာတမ္းမွ အဆိုျပဳပါသည္။

ဘာသာ စကားမ်ားစြာ ပါဝင္ေသာ ပညာေရးသည္ အနည္းဆုံး ဘာသာစကားသုံးခုသင္ၾကားရန္ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္တြင္ UNESCO ၏ အဆိုျပဳခ်က္ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါ ဘာသာစကားသုံးခုမွာ (၁) မိခင္ ဘာသာစကား (၂) ေဒသဆိုင္ရာ (သို႔မဟုတ္) ႏိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာ ဘာသာစကား (၃) ႏိုင္ငံတကာသုံး ဘာသာစကားတုိ႔ ျဖစ္ပါသည္။ UNESCO ၏ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္ျပန္ေသာ စာတမ္းအရ ကမာၻေပၚတြင္ ေျပာဆိုေနေသာ ဘာသာစကားေပါင္း ၆၀၀၀ မွ ၇၀၀၀ အထိရွိၿပီး၊ ထိုဘာသာစကား မ်ားထဲမွ တစ္ဝက္သည္ ေပ်ာက္ကြယ္ေတာ့မည့္ အႏၲရာယ္ႏွင့္ ႀကံဳေနရေၾကာင္း
ေဖၚျပထားသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဘာသာစကားအမ်ားအျပား တည္ရွိျခင္းသည္ ႏိုင္ငံ၏ႂကြယ္ဝခ်မ္းသာျခင္း ျဖစ္သည္ ဟု ဤစာတမ္း မွခံယူပါသည္။ အကယ္၍ ဘာသာစကားတခုကြယ္ေပ်ာက္သြားလွ်င္ ထိုဘာသာ စကားကို ေျပာဆိုခဲ့ေသာ လူမ်ဳိး၏ မူလအစကို ရွာေဖြရန္ အခြင့္အေရးမ်ားဆုံးရႈံး သြားပါလိမ့္မည္။ ေရွးဦးသမိုင္း အေထာက္အထားမ်ားႏွင့္ ထိုဘာသာ စကားကို အသုံးျပဳ၍ သူတို႔၏ မူလအစကို သားစဥ္ေျမးဆက္ ေျပာဆိုခဲ့ၾကေသာ ဒ႑ရီမ်ားလည္း ဆုံး႐ႈံးသြားပါ လိမ့္မည္။ ဘာသာ စကားတစ္ခု သည္ ဆက္သြယ္ေရး ႏွင့္ ဗဟုသုတရွာမွီးရာ ကိရိယာတစ္ခုထက္မကဘဲ၊ ယဥ္ေက်းမႈမ်ား ထိန္းသိမ္းရန္ႏွင့္ ထိုလူမ်ဳိး ျဖစ္ေၾကာင္းဂုဏ္ယူႏုိင္ရန္၊ တစ္ဦးခ်င္းအတြက္ေရာ လူမ်ဳိးတစ္ခု အတြက္ ပါ အေျခခံက်ေသာအရာ ျဖစ္ပါသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ လြတ္လပ္ေရးရသည့္အခ်ိန္တြင္ တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ား အမ်ားအျပားရွိ သည့္ အနက္ ဗမာဘာသာစကားကို တရားဝင္႐ုံးသုံးဘာသာစကားအျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ အခ်ဳိ႕ႏုိင္ငံမ်ား တြင္မူ တိုင္းရင္း သားဘာသာစကားမ်ားကို တစ္ခုထက္ပို၍ ႐ုံးသံုးဘာသာ စကားအျဖစ္ သတ္မွတ္ ၾကသည္။ ဥပမာအေနျဖင့္ အိႏၵိယႏိုင္င္ငံသည္ တရားဝင္႐ုံးသုံးဘာသာ ၁၉ ခုရွိၿပီး၊ ေတာင္အာဖရိကတြင္ ၁၁ ခုရွိသည္။ ဘာသာစကားတစ္ခု သည္ တရားဝင္႐ံုးသုံးဘာသာျဖစ္ၿပီ ဆိုလွ်င္ ႏုိင္ငံတစ္ခု၏ အုပ္ခ်ဳပ္ ေရး၊ ပညာေရးႏွင့္ အျခားက႑ အသီးသီးတြင္
ေနရာ ရရွိလာေတာ့သည္။

လြတ္လပ္ေရးရၿပီးစဥ္က ဗမာဘာသာစကားကို တရားဝင္႐ုံးသုံးဘာသာစကားအျဖစ္ ထားရွိခဲ့ေသာ္ လည္း အျခား တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားမ်ားကို ေက်ာင္းတြင္သင္ၾကားေပးၿပီး ပညာေရး က႑တြင္ အသုံးျပဳခဲ့သည္။ သို႔ရာတြင္ ထိုအခြင့္အေရးမွာ ၁၉၆၂ အထိသာရရွိခဲ့သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးေနဝင္း၏ စစ္တပ္မွႏိုင္ငံေတာ္အာဏာကို သိမ္းယူၿပီးေ နာက္၊ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကားမ်ားကို ေက်ာင္း၌ သင္ၾကားခြင့္ကို တားျမစ္ခဲ့သည္။ ထိုတားျမစ္မႈသည္ ယေန႔ ထက္တိုင္ပင္ ျဖစ္သည္။

တိုင္းရင္းသားလူနည္းစုမ်ား၏ ဘာသာစကားရပ္တည္မႈကို ေထာက္ထား၍ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၏ ပညာေရး မူဝါဒကို ျပန္ လည္စဥ္းစားရန္ လိုအပ္လာပါသည္။ ဤေနရာ၌ လူနည္းစုဟူသည့္ အသုံးအႏႈန္းမွာ ဘာသာစကား တစ္ခုကို ေျပာ ဆိုသည့္ လူဦးေရအနည္းအမ်ားကို ႏွဳိင္းယွဥ္ခ်က္အရ ေဖၚျပျခင္းျဖစ္ပါ သည္။ ဥပမာအေနျဖင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၌ ကခ်င္ ဘာသာစကားသည္ လူနည္းစု ဘာသာစကားျဖစ္ၿပီး၊ ကခ်င္ျပည္တြင္ ဗမာစကားသည္ ႏႈိင္းယဥ္ခ်က္အရ လူနည္းစု ဘာသာစကား ျဖစ္သည္။ ဤမွတ္တမ္းမွ လူနည္းစု တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားကို ေက်ာင္းတြင္သင္ၾကားရန္ အဆိုျပဳေသာ္လည္း၊ ဤတာဝန္သည္ ပညာေရးလုပ္သားမ်ားအတြက္ ေသးငယ္ေသာ တာဝန္မဟုတ္ေၾကာင္း နားလည္ပါ သည္။

ဥပမာအေနျဖင့္ ခ်င္းဘာသာစကားသည္ မ်ဳိးကြဲ ၂၀ ေက်ာ္ရွိရာ၊ မည္သည့္မ်ဳိးကြဲ ဘာသာစကားကို ေက်ာင္း သုံး အျဖစ္ေရြးခ်ယ္မည္ဆိုသည့္ ကိစၥမွာ အလြယ္တကူမျဖစ္ႏိုင္ပါ။ ေရြးခ်ယ္မႈတိုင္းအတြက္ တရားမွ်တမႈရွိရန္ႏွင့္ လုံေလာက္ေသာ က်ဳိးေၾကာင္းဆင္ျခင္မႈရွိရန္ လိုအပ္သည္။ ဘာသာစကား တစ္ခုကို ေက်ာင္းသုံးအျဖစ္ေရြး ခ်ယ္ၿပီး ပါက အျခားဘာသာ စကားမ်ားကို ထိန္းသိမ္းရန္အတြက္ လည္း ေဆာင္ရြက္ရပါသည္။

ကခ်င္လူမ်ဳိးတို႔သည္ ဂ်င္းေဖါဘာသာစကားကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ပညာေရးအတြက္ ေရြးခ်ယ္ထားၿပီး ျဖစ္သည္။ ဂ်င္းေဖါဘာသာစကားသည္ ကခ်င္လူမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားအတြင္း အမ်ားသုံးဘာသာစကားမ်ား ျဖစ္သည္။ အျခားဘာသာ စကားမ်ားျဖစ္ေသာ လခ်ိတ္၊ လေဝၚ၊ လီစူး၊ ရဝမ္ ႏွင့္ ဇုိင္ဝါးတို႔မွာလည္း ဘာသာေရးႏွင့္ လူမႈေရးနယ္တြင္ အသုံးျပဳေနဆဲျဖစ္သည္။

ကရင္ဘာသာစကားမ်ဳိးကြဲႏွစ္ခုျဖစ္ေသာ စေကာႏွင့္ပိုးဘာသာစကားမ်ားသည္ ဘာသာေရး၊ ႏုိင္ငံေရး တုိ႔ ႏွင့္လည္း ယွက္ႏြယ္လွ်က္ရွိသည္။ စေကာအမ်ားစုမွာ ခရစ္ယာန္ဘာသာ ဝင္မ်ားျဖစ္ၿပီး ပိုးအမ်ား စုမွာ ဗုဒၶဘာသာဝင္ မ်ားျဖစ္ၾက သည္။ ဘာသာေရးအုပ္စုႏွစ္ခုအတြင္း ႏုိင္ငံေရးပဋိပကၡလည္း ရွိေန သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကရင္အမ်ဳိး သားအစည္းအ႐ုံး (KUN) သည္ ခရစ္ယာန္စေကာကရင္မ်ား ႀကီးစိုး သည္ဟု ယူဆလ်က္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ ကရင္မ်ား ခြဲထြက္ကာ ဒီမိုကရက္တစ္ ဗုဒၶဘာသာ ကရင္တပ္မေတာ္ (DKBA) ကို တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ ကရင္လူမ်ဳိးမ်ား အတြက္ ဘာသာစကားတစ္ခု ကို ေက်ာင္းသုံးအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ရမည့္ ကိစၥမွာလည္း လြယ္ကူမည့္ကိစၥမျဖစ္ႏုိင္ပါ။

ကရင္နီလူမ်ဳိးမ်ားတြင္လည္း ဘာသာစကားမ်ဳိးကြဲမ်ားစြာရွိၿပီး၊ စာအေရးအသားမွာလည္း မူကြဲသုံးမ်ဳိးရွိ ေန သျဖင့္
ေက်ာင္းသုံးဘာသာစကားတစ္ခုႏွင့္ စာအေရးအသားတစ္မ်ဳိးကို အမ်ားသေဘာက် ေရြးခ်ယ္ရန္လိုအပ္ပါသည္။ ဘာသာစကားမ်ဳိးကြဲအားလုံးကို ထိန္းသိမ္းရန္အတြက္လည္း ေဆာင္ ရြက္ရပါမည္။ ကရင္နီလူမ်ဳိးမ်ား၏ သမိုင္းတြင္ စိတ္ဝင္စားဖြယ္ရာမ်ားစြာ ရွိၿပီး၊ ထိုသမိုင္းအခ်က္ အလက္မ်ား ကို ဘာသာစကားမွတဆင့္ ရွာေဖြႏုိင္ရန္အတြက္ ဘာသာစကားမ်ဳိးကြဲအားလုံး ရွင္သန္ ေနရန္ လိုအပ္ပါသည္။

ဥပမာအေနျဖင့္ ကယားလူမ်ဳိးႏြယ္စုတို႔သည္ ယေန႔တြင္ ခရစ္ယာန္ အမ်ားစုျဖစ္ေသာ္ လည္း တခ်ိန္က ဟိႏၵဴ ဘာသာႏွင့္ အဆက္အစပ္ ရွိေကာင္းရွိေနႏုိင္သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ကရင္နီ/ ကယားတို႔၏ ဒ႑ာရီတြင္ ပါဝင္ေသာ ကိႏၷရီႏွင့္ ကိႏၷရာတို႔ကို ဟိႏၵဴယဥ္ေက်းမႈတြင္လည္း ေတြ႕ရွိရ ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

မြန္ထီးနန္းသည္ ဗမာဘုရင္တို႔၏ တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္မႈကို ခံရၿပီးကတည္းက မြန္ဘာသာစကားသည္ တျဖည္းျဖ ည္းေမွးမွိန္လာေနသျဖင့္ မြန္ဘာသာစကားကို ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ရန္ ကိစၥသည္ မြန္လူမ်ဳိး မ်ားအတြက္ အေရး ႀကီးေသာ တာဝန္တစ္ရပ္ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တခ်ိန္က မြန္ယဥ္ေက်းမႈ ထြန္းကားခဲ့ၿပီး ဗမာလူမ်ဳိးမ်ား ကိုယ္တိုင္ ဗမာစာေပ အေရးအသားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကို မြန္တို႔ထံမွ သင္ယူခဲ့ၾကရသည္။ ေရွးဗမာမ်ားသည္လည္း မြန္စကားေျပာ၍ မွတ္တမ္းမ်ားေရးထိုးရာတြင္လည္း မြန္စာျဖင့္ပင္ ေရးၾကသည္။

ဥပမာအားျဖင့္ က်န္စစ္သားမင္း (၁၀၈၄-၁၁၁၃) သည္ သူ၏ ဆရာ ရွင္အရဟံႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာ အေၾကာင္း၊ ပုဂံႏုိင္ ငံေတာ္၏ ႂကြယ္ဝခ်မ္းသာမႈအေၾကာင္း၊ သူ၏ေအာင္ျမင္ခဲ့ေသာ တိုက္ပြဲမ်ား အေၾကာင္းႏွင့္တကြ သူ၏မိဖုရားမ်ား အေၾကာင္းကို ေက်ာက္စာေရး ထိုးရာတြင္ မြန္ဘာသာျဖင့္ ေရးထိုးခဲ့သည္။ မြန္သုေတသနပညာရွင္ႏုိင္ပန္းလွက က်န္စစ္သား ေရးထိုးထားေသာ ေက်ာက္စာမ်ား တစ္ဒါဇင္မွ်မက ေတြ႕ရွိခဲ့ေၾကာင္း သူ၏စာတမ္းတြင္ ေရးသား ထားခဲ့သည္။ ႏုိင္ပန္းလွ၏ အဆိုအရ ဗမာစာျဖင့္ ပထမဦးဆုံးေက်ာက္စာေရးထိုးသူမွာ က်န္စစ္သား၏ သားေတာ္ ရာဇကုမာရ မင္းသား ျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။ ရာဇကုမာရေရးထိုးေသာ ဗမာစာကို ျမေစတီ ေက်ာက္စာ (ေအဒီ ၁၁၁၃) တြင္ ပါဠိ၊ ပ်ဳ၊ မြန္စာတို႔ႏွင့္အတူေတြ႕ရွိရသည္။

ရခိုင္ယဥ္ေက်းမႈသည္ အခိုင္အမာထြန္းကားခဲ့သည္။ ဗမာမ်ားသည္လည္း ရခိုင္တို႔ထံမွ သင္ယူခဲ့ၾက သည္။ ဗမာ စကားပုံတြင္ 'သဒၵါမႏိုင္ ရခုိင္ကိုေမး' ဟုအဆိုရွိသည္။ ရခိုင္လူမ်ဳိးမ်ားက ဗမာလူမ်ဳိးမ်ား ထက္ စာေပအေရး အသားႏွင့္ သဒၵါပိုမိုကၽြမ္းက်င္ၾကသည္ဟု ယူဆႏုိင္သည္။ ဗမာစာႏွင့္ ဗမာစကား သည္ ရခိုင္စာရခိုင္ စကားႏွင့္
ေဝါဟာရအနည္းငယ္ကြဲျပား သည္မွအပ တူညီမႈရွိသည္။ ရခိုင္လူမ်ဳိး အေၾကာင္း ေျပာလွ်င္ '႐ုိဟင္ဂ်ာ' ကိစၥမွာခ်န္ ထား၍ မရေသာကိစၥျဖစ္သည္။ ႐ုိဟင္ဂ်ာတို႔က သူတို႔ သည္ သမိုင္းအရ ရခိုင္သားျဖစ္သည္ဟုဆိုၾကသည္။ မူဆလင္ ဘုရင္မ်ားက ရခိုင္ျပည္ကို ၁၄၃၀ မွ ၁၅၃၁ အထိႏွစ္ေပါင္း တစ္ရာအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္ဟု အေၾကာင္းျပသည္။

ဤအေၾကာင္းျပခ်က္ကို ရခိုင္လူမ်ဳိးမ်ားက လက္မခံၾကပါ။ ရခိုင္ျပည္သည္ ဗုဒၶဘာသာရခို္င္လူမ်ဳိးတို႔၏ မူရင္းေဒ သသာ ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာဆိုၾကသည္။ ရခိုင္လူမ်ဳိးမ်ားအတြက္ လူမ်ဳိးဆိုင္ရာေဖၚျပခ်က္သည္ ကိုးကြယ္ယုံၾကည္မႈႏွင့္ ဘာသာစကားကို အထူးအေလးေပးေဖၚျပသည္။ ႐ုိဟင္ဂ်ာတို႔သည္ မူဆလင္ ဘာသာ သက္ဝင္ယုံၾကည္သူ မ်ားျဖစ္ ၾကၿပီး၊ ေျပာဆိုေသာ ဘာသာစကားမွာ အိမ္နီးခ်င္း ဘဂၤလား ေဒ့ခ်္ႏုိင္ငံေတာင္ပိုင္း စစ္တေကာင္းေဒ သတြင္ ေျပာ ဆိုေသာ ဘာသာစကားႏွင့္ ဆင္တူသည္။

တိုင္အႏြယ္ဝင္ရွမ္းလူမ်ဳိးတို႔သည္ ျမန္မာႏုိင္၏ေရွးဦးသမိုင္းကာလကတည္းက အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့ၾကၿပီး ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ားသည္ တိဗက္တို႔ဘားမင္းအႏြယ္ဝင္ ဗမာလူမ်ဳိးတို႔ႏွင့္ ဘာသာ စကား ႏွင့္ယဥ္ေက်း မႈကြဲျပားျခားနားမႈရွိသည္။ 

ရွမ္းဘာသာစကားသည္ ျမန္မာအစိုးရဖြင့္ လွစ္သည့္ ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကားခြင့္မရေသာ္လည္း ရွမ္းဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ား၊ ရွမ္းပညာရွင္ မ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရး သမားမ်ား၏ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈေၾကာင့္ တိမ္ေကာ ပေပ်ာက္ျခင္း မရွိဘဲ တိုးတက္ ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ ႏုိင္ၾကသည္။ ရွမ္းဘာသာစကားသည္ ရွမ္းလူမ်ဳိးမ်ားေန ထိုင္ရာေဒသရွိေက်ာင္း မ်ားတြင္ ေက်ာင္းသုံး ဘာသာစကားျဖစ္သင့္ပါသည္။ ရွမ္းျပည္တြင္ ေနထိုင္ၾကသည့္ တုိင္အႏြယ္ဝင္ မဟုတ္ေသာ လူမ်ဳိးစုငယ္ မ်ားျဖစ္ၾကသည့္ အာခါ လားဟူ၊ ပအို႔၊ ပေလာင္၊ ဝႏွင့္ အျခားဘာသာ စကားမ်ားကိုလည္း ထိန္းသိမ္း ကာကြယ္ၾကရပါမည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံသို႔ ေရွးယခင္ကတည္းက အေျခခ်ေနထိုင္ၾကသူမ်ားအျပင္၊ အိမ္နီးခ်င္းႏုိင္ငံမ်ားမွ ေရာက္ရွိ လာၾကေသာ တရုတ္လူမ်ဳိးႏွင့္ အိႏၵိယႏုိင္ငံသားမ်ားမွာလည္း ေနထိုင္လ်က္ရွိၾကသည္။ တရုတ္ လူမ်ဳိး ၃%ႏွင့္ အိႏၵိယႏုိင္ငံသား ၂%ခန္႔ရွိသည္ဟု ခန္႔မွန္းၾကသည္။ ထိုလူမ်ဳိးမ်ားသည္ တရုတ္ ဘုံေက်ာင္း၊ ဟိႏၵဴဘုရားေက်ာင္းႏွင့္ မူဆလင္ဘုရား ရွိခိုးေက်ာင္းမ်ားတြင္ သက္ဆိုင္ရာဘာသာ စကားမ်ားကို သင္ယူၾကသည္။ တရုတ္ႏွင့္ ဟင္ဒီဘာသာစကားတို႔သည္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ၌ လည္းေကာင္း၊ အိႏၵိယ ႏုိင္ငံ၌လည္းေကာင္း၊ တကမာၻလုံးတြင္လည္းေကာင္း လူအမ်ားစု ဘာသာစ ကားမ်ားျဖစ္ေသာ္ လည္း၊ ျမန္မာႏုိင္ငံ၌မူ လူနည္းစုဘာသာစကားမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ အျခားလူနည္းစုတိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးမ်ား၏ ဘာသာစကားကို သင္ၾကားရန္ စဥ္းစားသကဲ့သို႔ တ႐ုတ္ႏွင့္ အိႏၵိယလူမ်ဳိးတို႔၏ ဘာသာစကား သင္ၾကားေရးအတြက္လည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားရပါမည္။

လူနည္းစုဘာသားစကားမ်ားကို ဦးစားေပးေနၾကလွ်င္ အျခားအေရးႀကီးသည့္ သခ်ာၤ၊ သိပၸံအစရွိသည့္ ဘာသာရပ္ မ်ားတြင္ အားနည္းသြားႏိုင္သည္ဟု အေၾကာင္းျပလ်က္ လူနည္းစုမ်ား၏ ဘာသာစကားကို ေက်ာင္းတြင္သင္ၾကားရန္ တင္ျပမႈအေပၚျငင္းဆိုမည့္သူမ်ားလည္း ရွိႏိုင္ပါသည္။ 

ထိုမွ်မက ကမာၻလုံး ဆိုင္ရာပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ (globalization) ႏွင့္သတင္းနည္းပညာ ထြန္းကားလာမႈတို႔ေၾကာင့္ လူမ်ဳိးငယ္မ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ဘာသာစကားတို႔၏ ရပ္တည္မႈကိုလည္း ရုိက္ခတ္လ်က္ရွိသည္။ က်ယ္က်ယ္ျ ပန္႔ျပန္႔လက္ခံလာၾကသည့္ အေနာက္တိုင္းယဥ္ေက်းမႈမ်ား ေရာက္ရွိလာသျဖင့္ အာရွ ေဒသအေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ ရုိးရာအစဥ္အလာယဥ္ေက်းမႈမ်ားလည္း တျဖည္းျဖည္း ကြက္ေပ်ာက္လ်က္ ရွိသည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံမူလတန္းႏွင့္ အလယ္တန္းေက်ာင္းမ်ားတြင္ အဂၤလိပ္ဘာသာသည္ မသင္မေနရ ဘာသာ တစ္ရပ္ျဖစ္ၿပီး၊ တကၠသုိလ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ တကၠသိုလ္သုံးဘာသာစကား ျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ စာသင္ယူတတ္ေျမာက္ျခင္း သည္ စီးပြားေရးအခြင့္အလမ္းပြင့္လင္းမႈ၊ ႏိုင္ငံတကာႏွင့္ ဆက္သြယ္ရာ တြင္ အကူအညီရရွိမႈ၊ ျပည္ပတြင္ အလုပ္ လုပ္ကိုင္ရန္ႏွင့္ ပညာဆည္းပူးရန္ အလားအလာေကာင္းမ်ား ေကာင္းမြန္မႈတို႔ကို ဦးတည္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ စိုးရိမ္ စရာတခုမွာ လူငယ္မ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ ႐ုိးရာဘာသာစကားမ်ားထက္ လက္ေတြ႔အသုံးက် သည့္ အဂၤလိပ္စာကို ဦးစားေပး လာျခင္းျဖင့္ လူနည္းစုတိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ား ျမွင့္တင္ရာတြင္ အားနည္းသြားႏိုင္ပါသည္။

တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားကို ေက်ာင္းသုံးဘာသာစကားအျဖစ္ အသုံးျပဳရာတြင္ ရင္ဆိုင္ႀကံဳေတြ႔ ႏုိင္သည့္ အခ်က္မ်ားကိုလည္း ယူနက္စကိုက ေအာက္ပါအတုိင္းေထာက္ျပထားပါသည္။

• တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားသည္ စာအေရးအသားမရွိေသးေသာ ဘာသာစကားျဖစ္ေနျခင္း

• တခါတရံတြင္ တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားသည္ အမ်ားလက္ခံသည့္ တရားဝင္ဘာသာ စကား မဟုတ္ျခင္း

• ေက်ာင္းသုံးဘာသာစကားအျဖစ္ အသုံးျပဳႏုိင္ရန္ လိုအပ္သည့္ ေဝါဟာရမ်ားဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ရန္ လိုအပ္ျခင္း

• တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားသင္ၾကားရာတြင္ လိုအပ္ေသာ စာအုပ္စာတမ္းမ်ားႏွင့္ အျခား ပစၥည္း မ်ား မျပည့္စုံျခင္း

• တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ား အမ်ားအျပားရွိေနသျဖင့္၊ ဘာသာစကားအသီးသီးကို ေက်ာင္းသုံး ဘာသာအျဖစ္ အသုံးျပဳရန္ အခက္အခဲမ်ားရွိေနျခင္း

• သင္ၾကားေပးမည့္ ဆရာအလုံအေလာက္မရွိျခင္း

• မိခင္ဘာသာစကားသင္ၾကားမႈကို ေက်ာင္းသား၊ မိဘႏွင့္ ဆရာမ်ားကိုယ္တိုင္က မလိုလား ျခင္းစသည့္တို႔ ျဖစ္ပါသည္။

၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံအစိုးရက အတည္ျပဳခဲ့သည့္ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ၊ ႏိုင္ငံေတာ္ အေျခခံ ဥပေဒ၊
ႏိုင္ငံေတာ္အေျခခံမႈမ်ား ပုဒ္မ ၂၂ (က) တြင္ 'ႏိုင္ငံေတာ္သည္ တိုင္းရင္းသားမ်ား၏ စကား၊ စာေပ၊ အႏုပညာ၊ ယဥ္ေက်းမႈတို႔ကို ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေစရန္ ကူညီေဆာင္ရြက္မည္' ဟု ေဖၚျပထားသည္။ ဤအပိုဒ္သည္ တိုင္းရင္း သားဘာသာစကားမ်ားဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေစရန္ အားေပးထား သည္။ သို႔ရာတြင္ အေထြေထြျပ႒န္းခ်က္ပုဒ္မ ၄၅၀ တြင္ 'ျမန္မာစာသည္ ႐ုံးသုံးစာျဖစ္သည္' ဟု ထပ္မံေဖၚျပသည္။ 

ဤပုဒ္မအရ အေျခခံဥပေဒသည္ တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားကို သက္ဆိုင္ရာျပည္နယ္မ်ား၌ ပင္လွ်င္ ႐ုံးသုံး စာအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳထားျခင္းမရွိေပ။ ဘာသာစကား တစ္ခုသည္ တရားဝင္ ရုံးသုံးစာအျဖစ္ အသိအမွတ္
ျပဳထားျခင္းမရွိလွ်င္ ထိုဘာသာစကားကို သုံးစြဲရန္ အခြင့္အလမ္းနည္းပါး သြားၿပီး၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ရန္ မဆိုထားႏွင့္
ေရရွည္ရပ္တည္ရန္ပင္ ခက္ခဲေပလိမ့္မည္။ လူမ်ဳိးစုတိ္ုင္း ရင္းသားဘာသာစကားမ်ားကို ထိန္းသိမ္းရန္ အတြက္
ျဖစ္ႏိုင္သည့္ နည္းလမ္းမွန္သမွ်ကို ရွာေဖြရ ပါမည္။

ႀကံဳေတြ႔ရမည့္ အခက္အခဲမ်ားကို ရင္ဆိုင္လ်က္ တိုင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ားကို ေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ၾကား သင့္ေၾကာင္း ဤစာတမ္းမွ အေလးအနက္အႀကံျပဳအပ္ပါသည္။ ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ မိခင္ဘာသာစကားျဖင့္ သင္ၾကားခြင့္ရလွ်င္ ထိုဘာသာစကားကိုေကာင္းစြာ တတ္ကၽြမ္းျခင္း၊ ဒုတိယ ဘာသာစကားတစ္ခုကို သင္ယူရန္ လြယ္ကူျခင္းႏွင့္ အျခားဘာသာရပ္မ်ားတြင္လည္း ေကာင္းေကာင္း နားလည္ျခင္းစသည့္ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား ရွိေၾကာင္း သုေတသနေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားက ေဖၚျပၾကပါသည္။

ထို႔ျပင္ မိခင္ဘာသာစကားကို 'ဘာသာႏွစ္မ်ဳိးအသုံးျပဳေသာ သင္ၾကားျခင္း (bilingual approaches)' အတြက္ အစပ်ဳိးရန္ႏွင့္ အေထာက္အကူျပဳရန္ အသုံးျပဳလွ်င္ ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ အေကာင္း ဆုံးျဖစ္ေအာင္ သင္ယူ ၾကေၾကာင္း အဆိုပါသုေတသနမ်ားက ေထာက္ျပၾကပါသည္။ သင္ယူမႈဆိုင္ရာ စိတ္ပညာရွင္ (Ellen Bialystock) ၏ သုေတသနကလည္း ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ဘာသာစကား တစ္မ်ဳိး ထက္မက သင္ယူျခင္းကိုေထာက္ခံထားပါသည္။

သုေတသနေတြ႔ရွိခ်က္အရ ဘာသာစကားႏွစ္မ်ဳိးျဖင့္ သင္ယူေသာေက်ာင္းသားမ်ား၏ ဦးေႏွာက္ အလုပ္လုပ္ပုံသည္ သတင္း အခ်က္အလက္မ်ားစြာအနက္ အေရးမႀကီးသည့္ သတင္းအခ်က္ အလက္မ်ားကိုပစ္ပယ္၍ အေရးႀကီးေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို အာရုံစိုက္ရာတြင္ ပိုမိုေကာင္းမြန္ ေၾကာင္း အဆိုျပဳထားပါသည္။ ထို႔ျပင္ ဘာသာစကားႏွစ္မ်ဳိး အသုံးျပဳသူသည္ ေမ့တတ္သည့္ ေရာဂါ (Alzheimer's disease) ျဖစ္ရန္ အခြင့္အလမ္းနည္းသည္ ဟုလည္း ဆိုပါသည္။

၅။ နိဂုံးခ်ဳပ္တင္ျပခ်က္

ဘာသာစကားဆိုင္ရာအခြင့္အေရးသည္ ေမြးရာပါအခြင့္အေရးျဖစ္ၿပီး ကေလးတိုင္းသည္ မိမိတို႔၏ မိခင္ဘာသာ စကားျဖင့္ ပညာသင္ၾကားခြင့္ရွိသင့္သည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ လူမ်ဳိးႏြယ္စု၊ ဘာသာစကား ႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိေသာႏုိင္ငံျဖစ္သည့္အေလွ်ာက္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ ဘာသာစကား ႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈကို ထိန္းသိမ္းရန္ အတြက္ ဘာသာစကားအမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ သင္ၾကားသည့္မူဝါဒ (multilin gual language policy) ကို က်င့္သုံး သင့္ေၾကာင္း ဤစာတမ္းက အႀကံျပဳ ထားပါသည္။

မူလတန္းအဆင့္တြင္ ဘာသာစကားသုံးမ်ဳိးသင္ၾကားသင့္ပါသည္။ မိခင္ဘာသာ စကား၊ ရုံးသုံးဘာ သာစကား (ဗမာ စာ)ႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာသုံးဘာသာစကား (အဂၤလိပ္) တို႔ ျဖစ္ပါသည္။ ကေလးတစ္ ေယာက္သည္ မိခင္ဘာ သာစ ကားကို ပိုင္ႏုိင္ကၽြမ္းက်င္ပါက အျခားဘာသာ စကားမ်ားႏွင့္ ဘာသာရပ္ မ်ားကို သင္ယူရန္ ပိုမိုလြယ္ကူပါလိမ့္မည္။ 
မိမိဘာသာစကားကိုလည္း ကၽြမ္းက်င္၊ အျခားဘာသာ စကားႏွင့္ ဘာသာရပ္မ်ားကိုလည္း ကၽြမ္းက်င္လွ်င္ ထို ကေလးသည္ မိမိ၏ လူမ်ဳိးဂုဏ္ကို ေဖၚျပရန္ တြန္းအားျဖစ္ေစပါသည္။

အကယ္၍ ကေလးတစ္ေယာက္သည္ ေက်ာင္းသုံးဘာသာစကားႏွင့္သူ၏ မိခင္ ဘာသာစကားတို႔ တူညီေနပါက အျခားတိုင္းရင္သားဘာသာတစ္ခုကို ေရြးခ်ယ္သင္ယူႏုိင္ပါသည္။ ဥပမာအေနျဖင့္ ဗမာကေလး တစ္ဦးသည္
ေက်ာင္းတြင္သင္ယူႏုိင္မည့္ အျခားတုိင္းရင္းသား ဘာသာစကားတစ္ခုကို သင္ယူသင့္ပါသည္။ 
ဗမာကေလးတစ္ေယာက္အဖို႔ အျခားတိုင္းရင္းသားဘာသာတစ္ခုကို သင္ယူျခင္း သည္ အလြန္ေကာင္းေသာ စိတ္ကူးျဖစ္ပါသည္။

အျခားဘာသာစကား တစ္ခုကို သင္ယူျခင္း အားျဖင့္ ထိုလူမ်ဳိးတို႔၏ တန္ဖုိးထားမႈမ်ားႏွင့္ ကမာၻေလာ ကကို ရႈျမင္ပုံ မ်ားကို သိရွိႏိုင္ပါသည္။ တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး အျပန္အလွန္နားလည္ႏုိင္ၿပီး လူမ်ဳိးေရးမုန္းတီး မႈမ်ားကို လည္း ေလ်ာ့ပါးေ စႏုိင္ပါသည္။ ထို႔ျပင္ဗမာလူမ်ဳိးတို႔သည္ မြန္ဘာသာစကားကို သင္ယူသင့္ပါ သည္။ 
အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ေရွးဗမာမ်ားသည္ မြန္ဘာသာျဖင့္ ေက်ာက္စာေရးထိုးခဲ့ၾကသျဖင့္ မြန္စာ တတ္ကၽြမ္းျခင္း အားျဖင့္ မိမိလူမ်ဳိးတို႔၏ ဇာတိကို ျပန္လည္ေလ့လာႏုိင္ပါသည္။

လက္ေတြ႔တြင္ျဖစ္ႏုိင္မည့္ အေနအထားအရ အမ်ားဆုံးအသုံးျပဳေနသည့္ ဗမာ၊ ခ်င္း၊ ကခ်င္၊ ကရင္၊ ကရင္နီ၊ မြန္၊ ရခုိင္ႏွင့္ ရွမ္းဘာသာစကားရွစ္မ်ဳိးသာ ေက်ာင္းသင္ဘာသာစကား ျဖစ္ႏုိင္ပါလိမ့္မည္။ ဘာသာစကားတစ္ခုတြင္ ဘာသာစကားမ်ဳိးကြဲမ်ား (dialects) ရွိေနပါက မည္သည့္မ်ဳိးကြဲကို ေရြးခ်ယ္ ရန္ကိစၥကို ေဒသဆိုင္ရာ အလိုက္ ေရြး ခ်ယ္မႈျပဳသင့္ပါသည္။ ဗဟိုမွ အဆုံးအျဖတ္မေပးသင့္ပါ။ တိုင္း ရင္သားဘာသာစကားႏွင့္ ဘာသာစကားမ်ဳိးကြဲမ်ားစြာ ရွိေနေသာ ေၾကာင့္ ဘာသာစကားအားလုံးကို ေက်ာင္းသုံးျဖစ္ရန္ လက္ေတြ႔တြင္ျဖစ္ႏုိင္မည္မဟုတ္ပါ။

သို႔ရာတြင္ ေဒသဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္မ်ားသည္ မိမိတို႔ေဒသရွိ ဘာသာစကားမ်ားႏွင့္ ဘာသာစကား မ်ဳိးကြဲမ်ားကို ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္ အကူအညီ ေပးသင့္ပါသည္။ ဥပမာအေနျဖင့္ ကခ်င္ျပည္ နယ္တြင္ အမ်ားသုံးျဖစ္သည့္ ဂ်င္းေဖါဘာသာစကားကို ေက်ာင္းသုံးအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ေကာင္း ေရြးခ်ယ္ ပါလိမ့္မည္။ 
အျခားဘာသာစကားမ်ားျဖစ္သည့္ လခ်ိတ္၊ လေဝၚ၊ လီစူး၊ ရဝမ္ႏွင့္ ဇုိင္ဝါးတို႔သည္ ေက်ာင္းသုံးဘာသာစကားမ်ား မျဖစ္ႏုိင္ပါ။ သို႔ရာတြင္ ကခ်င္ျပည္နယ္အစိုးရက ထိုဘာသာစကားမ်ား ကို ေက်ာင္းျပင္ပတြင္ သင္ယူႏုိင္ရန္အတြက္ အေထာက္အပံ့ေပးရပါမည္။ ဥပမာ စေန၊ တနဂၤေႏြႏွင့္ ေႏြရာသီေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ားတြင္ သင္ၾကားႏုိင္ ရန္ စီစဥ္ေပးသင့္ပါသည္။

တိုင္းရင္းသားလူနည္းစုဘာသာစကားမ်ားအသုံးျပဳမႈသည္ တျဖည္းျဖည္းက်ဆင္းလာ ေနသည့္ အတြက္ ထိုဘာသာ စကားမ်ားေပ်ာက္ကြယ္မည့္ အႏၲရာယ္ႏွင့္ရင္ဆိုင္ေနရပါသည္။ ထိုဘာသာစကား မ်ားကို ထိန္းသိမ္းရန္ ကိစၥသည္ အေရးႀကီးလိုအပ္ခ်က္ျဖစ္ပါသည္။ မူဝါဒခ်မွတ္ သူမ်ားအေနျဖင့္ အမ်ားသုံး တိုင္းရင္းသားဘာသာႀကီးမ်ားကို သက္ ဆိုင္ရာေဒသတြင္ တရားဝင္ ရုံးသုံးဘာသာစကား သတ္မွတ္ သင့္ပါသည္။

ထိုသတ္မွတ္ခ်က္ကို အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ခ်က္တြင္လည္း ထည့္သြင္းသင့္ပါသည္။ အိႏၵိယႏုိင္ငံ အေျခခံဥပေဒတြင္ ပါရွိသည့္ ဘာသာစကားဆိုင္ရာေဖၚျပခ်က္မ်ားကိုလည္း နမူနာယူသင့္ပါသည္။ တရားဝင္ ႐ုံးသုံးဘာသာစကားအျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းအားျဖင့္ ဘာသာစကားတစ္ခုကို အသုံးျပဳမႈ ပိုမ်ားလာႏိုင္ၿပီး ဘာသာစကားကို ထိန္းသိမ္းျပန္႔ပြားရန္ ႀကီးမားသည့္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ပါ လိမ့္မည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံလူမ်ဳိးစုေဒသအသီးသီးတြင္လည္း ဘာသာစကားဆိုင္ရာဌာနမ်ား (language institutes) ဖြင့္လွစ္၍ ဘာသာစကားထိန္းသိမ္းဖြံ႔ၿဖိဳးမႈကို စံနစ္တက်လုပ္ေဆာင္ၾကရန္လည္း ဤစာတမ္းမွ တိုက္တြန္းအပ္ပါသည္။

ဘာသာစကားႏွင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ သမိုင္းယဥ္ေက်းမႈတို႔ကို သိပၸံနည္းက် သုေတသန ျပဳမႈမ်ားကိုလည္း တိုးခ်ဲ႕လုပ္ေဆာင္ရပါမည္။ ဗမာလူမ်ဳိးအပါအဝင္တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ မူလအစႏွင့္ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းသို႔ ဝင္ေရာက္လာသည့္ သမိုင္းဆိုင္ရာကိစၥမ်ားသည္ အျငင္းပြားေနၾက ဆဲျဖစ္၍ ပညာရွင္မ်ား၏ သုေတသနေလ့ လာ ခ်က္မ်ားက သက္ေသအေထာက္အထားႏွင့္တကြ တင္ျပ ႏုိင္ပါလိမ့္မည္။

ထပ္မံအႀကံျပဳလိုသည္မွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ မ်ဳိးဆက္သစ္မ်ားအား မိမိ၏မိခင္ဘာသာစကားႏွင့္ ယဥ္ ေက်းမႈကို ခ်စ္ျမတ္ႏုိးစိတ္၊ တန္ဖိုးထားစိတ္ကို ျမွင့္တင္ေပးရပါမည္။ ထို႔ျပင္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိး တစ္ခုႏွင့္တစ္ခု ဘာသာ စကား၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ့ထုံးစံ၊ တန္ဖုိးထားမႈႏွင့္ စိတ္ကူးစိတ္သန္း မ်ားကို အျပန္အလွန္သင္ယူမႈကို အေထာက္ အကူျဖစ္ေစရန္အတြက္ စာသင္ခန္း အသီးသီးတြင္ တက္ႂကြစြာ သင္ယူျခင္းႏွင့္ ေဝဖန္ပိုင္းျခားစဥ္း စားျခင္းတို႔ ကို လည္း ျမွင့္တင္ရပါမည္။
သူငယ္ခ်င္းမ်ားအားလံုးကို ေက်းဇူးတင္လွ်က္ မိုးေမွ်ာ္ (မင္းတုန္း)
https://www.facebook.com/502443719871530/photos/a.502864169829485.1073741826.502443719871530/541660459283189/?type=1&theater